Klasik Türk Edebiyatında Kitap ve Kütüphane

Abstract

Kitap; ilmî ve irfanî manada kişinin tekâmülüne vesile olan; siyasi, sosyal, kültürel olmak üzere pek çok açıdan toplumun ilerlemesini, gelişip büyümesini sağlayan bir konumdadır. Bu konumundan ötürü kitap, Osmanlıda başta hükümdarlar olmak üzere vezirler, şeyhülislamlar, saray erkânı ve halk arasında anlam ve önem bulur. Bu anlam ve önemin klasik Türk edebiyatı şairleri için de geçerli olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Peki, kitabın, klasik Türk edebiyatı şairleri nezdindeki işlevleri nelerdi? Bu edebiyatın şairleri kitap okur muydu? Şairler, eser üretiminde kaynak kitaplardan yararlanır mıydı? Kitap tavsiyesinde, talebinde bulunur muydu? Teşekkür, şikâyet, vasiyet, nasihat, dua ve beddua gibi çeşitli muhtevalar çerçevesinde yazılan şiirlerde kitap, hangi yönlerle işlendi? Kitaplar için ne tür sıfatlar kullanıldı? Taşıdığı manevi değer ve maddi unsurlar, etrafında gelişen sanatlar, toplum içerisinde kazandığı âdet, gelenek ve inanışlardan ilham alan şairlerin şiirlerine kitap nasıl yansıdı? Şairler, benzeyen ve benzetilen olmak üzere kitap ile hangi kavramlar arasında ilişki kurdu? Kitaba hangi karakteristik özellikler atfedildi? Şairlerin kütüphaneye bakışları nasıldı? Şahsi kütüphaneleri var mıydı? gibi sorulara cevap bulabilmek amacıyla “Klasik Türk Edebiyatında Kitap ve Kütüphane” konulu bir çalışma yapılacaktır. Son dönemlerde kitap ve kütüphane üzerine yapılan çalışmalar artsa da klasik Türk edebiyatı şairleri için kitabın anlamını, önemini, yerini, işlevini ve kullanımını gösteren münferit bir akademik çalışmaya rastlanmamaktadır. Bu nedenle yapılacak bu çalışmanın literatürdeki eksiği kapatacağı umulmaktadır.

Books are instrumental in the personal development in terms of knowledge and wisdom; they are in a position to ensure the progress, development and growth of the society in many aspects such as political, social and cultural. Because of this position, books find meaning and importance among the Ottoman rulers, viziers, sheikh-ul-islams, court officials and the people. It is an undeniable fact that this meaning and importance is also valid for the poets of classical Turkish literature. So, what were the functions of books for the poets of classical Turkish literature? Did the poets of this literature read books? Did poets make use of source books in the production of their works? Did they recommend and request books? Within the framework of various contents such as thanks, complaints, wills, advice, prayers and curses, which aspects of books were included in the poems? What kind of adjectives were used for books? How were books reflected in the poems of poets who were inspired by the spiritual values and material elements carried by books, the arts that developed around them, and the customs, traditions and beliefs they gained in society? Which concepts did the poets associate with books, including the likeness and the likened? Which characteristic features were attributed to the book? How did the poets view libraries? Did they have personal libraries? In order to find answers to such questions, a study on "Books and Libraries in Classical Turkish Literature" will be conducted. Although studies on books and libraries have increased recently, there is no individual academic study that shows the meaning, importance, place, function and use of the book for the poets of classical Turkish literature. For this reason, it is hoped that this study will fill the gap in the literature.