İntiharın Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar ve Kişilerarası İntihar Kuramı Ekseninde İncelenmesi

Abstract

Erken dönem uyum bozucu şemalar, karşılanmamış erken dönem ihtiyaçlar ile yetişkinlikteki sorunlu davranış örüntüleri arasındaki ilişkinin altında yatan mekanizma olarak kabul edilmektedir. İntihar olgusunda da hem eylemsel hem de düşünsel açıdan erken dönem uyum bozucu şemaların etkisinin olduğu açıktır. İntihar olgusunu tanımlamaya, sınıflandırmaya ve anlamaya yönelik olarak geliştirilen çok sayıda kuram ve yaklaşım olduğu görülmektedir. Öte yandan, intihar olgusu ve erken dönem uyum bozucu şemaların kapsamlı bir intihar modeli içinde test edilmediği bilinmektedir. Bu çalışmanın öncelikli amacı, güncel intihar kuramlarından biri olan kişilerarası intihar kuramı bileşenlerinden kişilerarası ihtiyaçların aracılık ettiği bir modelde, erken dönem uyum bozucu şemaların intihar düşüncesi ve intihar olasılığına etkisini incelemektir. Ayrıca çalışmada çeşitli risk faktörleri ve koruyucu faktörlerin de belirlenmesi hedeflenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak İntihar Olasılığı Ölçeği, Young Şema Ölçeği, Kişilerarası İhtiyaçlar Anketi, Edinilmiş İntihar Yeterliliği-Ölüm Korkusuzluğu Ölçeği ve DSM-5 Birinci Düzey Kesitsel Belirti Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmaya 807 kişi katılmıştır. Araştırmanın hipotezleri, gruplararası karşılaştırma testleri ve çoklu dolaylı etki modeli kullanılarak sınanmıştır. Elde edilen bulgular, erkek cinsiyet, bekar olma ve kendine zarar verme davranışında bulunmanın intihar olasılığı için risk faktörü; çocuk sahibi olma ve dini inanç sahibi olmanın ise intihar olasılığına karşı koruyucu faktör olabileceğini göstermiştir. Daha önce intihar girişiminde bulunmuş kişilerin zedelenmiş otonomi, kopukluk ve yüksek standartlar şema alanları, engellenmiş aidiyet ve algılanan yük olma, edinilmiş intihar yeterliliği ve ölüm korkusuzluğu puanlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Kurulan modeller, erken dönem uyum bozucu şema alanlarının intihar olasılığında yordayıcı olduğunu göstermiştir. Elde edilen bulgular şema kuramı ve kişilerarası intihar kuramı çerçevesinde tartışılmıştır.

Early maladaptive schemas are accepted as the mechanism underlying the relationship between unmet early childhood needs and problematic behavior patterns in adulthood. Early maladaptive schemas have an impact on the suicide, both attempt and ideation. There are many theories and approaches developed to define, classify and understand the suicide. On the other hand, suicide and early maladaptive schemas have not been tested within a comprehensive model. The primary aim of this study is to examine the effect of early maladaptive schemas on suicidal ideation and suicide probability in a model mediated by interpersonal needs, one of the components of interpersonal theory of suicide. It is also aimed to determine various risk factors and protective factors. Suicide Probability Scale, Young Schema Questionnarie, Interpersonal Needs Questionnaire, Acquired Capability for Suicide-Fearlessness About Death Scale and DSM-5 Level 1 Cross-Cutting Symptom Scale were used and the sample consisted of 807 participants. Hypotheses were tested using inter-group comparison tests and multiple mediation model. The findings indicate that male gender, being single, and engaging in self-harming behavior are risk factors for the suicide probability; having children and having religious beliefs may be protective factors against the possibility of suicide. Impaired autonomy, disconnection and unrelenting standards schema domains, thwarted belongingness and perceived burdensomeness, acquired capability for suicide and fearlessness about death scores of participants who have previously attempted suicide were higher. Models have shown that early maladaptive schema domains are predictive of the suicide probability. The findings were discussed within the framework of schema theory and interpersonal theory of suicide.