Cava Camilerinde Mekanın ve Mimarinin İslamlaştırılması

Abstract

Animist inançlar, dinamizm inançları, Hinduizm ve Budizm, Endonezyalıların gelenekleri, normları açısından yaşamlarının düzenini ve yönlerini etkilediği gibi camilerin karakteri gibi Endonezya mimarisini de etkilemektedir. Bu araştırmanın hipotezi, Cava'daki camilerin hem mekânında hem de biçiminde İslamlaşmanın olduğudur. Cava camisinde başlangıcından bu yana Hindu-Budist mimarisinin etkilerinin olduğu, ancak İslami cami mimarisine özgü, Cava İslam kültürüne bağlı olarak gelişen donanım ve sembollerle özel bir mekan algısının ortaya çıktığı belirlenebileceği yönündedir. Bu hipotezden hareketle araştırma soruları ortaya çıkmaktadır: (1) Bu yana mekân ve mimari nasıl İslami hale gelmiştir? (2) Wali Songo'nun Cava camilerindeki mekân ve mimarisinin İslamileşmesi nasıl olmuştur? Bu araştırmanın amaç ve hedefleri, Cava'daki cami mimarisinde Hindu- Budha'dan farklılaşmak için İslam'ın yeni anlamını, özellikle (1) mekansal sistem unsuru: arazi kullanımı, dolaşım, peyzaj, bitki örtüsü, etkinlik ve ritüel; (2) fiziksel sistem unsuru: bina formu, kütle ve bina yönelimi; (3) stilistik sistem unsuru: dış mekan süslemelerinin anlamı hakkında cami ve tapınak unsur alanı yönlerinden incelemektir. Bu çalışmada Roland Barthes'ın denotasyon ve konotasyon kriterleri ile semiyotik yöntem, dolayısıyla hermenötik yöntem ve ayrıca cami ve tapınak arasında karşılaştırma yapmak için karşılaştırmalı yöntem kullanılmıştır. Bu çalışmanın ilk sonuçları, Cava Camilerindeki mekânsal unsurlardaki İslami karakterin arazi kullanımı, merdivenler ve bitki örtüsünde bulunduğudur. Cami kapısının eşitlemesi (uyum içinde çalışan iki veya daha fazla şey), Paduraksa kapısındaki kalanın çiçek motifli kala ile değiştirilmesidir. Daha sonra Cava Camilerinde İslami kutlama etkinlikleri gibi etkinlik ve ritüellerin eşitlemesi vardır, ancak bunlar Hindu-Budist ve Cava kültürü ile senkronize edilmiştir. Bu çalışmanın ikinci sonucu, Cava camilerinin fiziksel unsurlarındaki İslami karakterin caminin yönü ve konumunda bulunmasıdır. Kabe'yi merkez alan ibadet yönü, Endonezya genelinde batıya doğru olan camilerin konumunu etkilemektedir. Bu durum Hindu-Budist tapınaklarının dağa doğru olan yönünden farklıdır. Bir de Cava Camisi'nin çatı yönünden eşitlemesi vardır. Bir Cava camisinin çatısı, bir tapınağın çatısının, yani teraslı bir çatı konsepti olan Meru'nun bir senkronizasyonudur. Ancak, onu farklı kılan şey, bu Cava camisinin çatısının Meru çatısında bulunmayan kendine özgü bir benzersizliğe sahip olmasıdır. Bir Cava camisinin çatısında sadece tajug 1, tajug 2 ve tajug 3 bulunurken, Meru tapınağının çatısı 3 ila 11 katlı bir çatıdır. Son olarak, stilistik unsuru açısından bakıldığında, Cava camilerinin dış süslemeleri İslami karakter gösterir çünkü hayvan veya insan unsurlarının heykellerini kullanmazlar.

Animist beliefs, dynamism beliefs, Hinduism and Buddhism affect the order and aspects of Indonesian people's lives in terms of traditions, norms, and also affect Indonesian architecture such as the character of mosques. The hypothesis of this research is that there is Islamization in both the space and form of mosques in Java. It can be determined that there have been influences of Hindu-Buddhist architecture in the Javanese mosque since its inception, but that a special perception of space emerged with the equipment and symbols specific to Islamic mosque architecture and developed depending on the Javanese Islamic culture. From this hypothesis, it raises research questions, namely (1) how did space and architecture become Islamic? (2) How is the Islamization of Wali Songo's space and architecture in Javanese mosques? The aims and objectives of this research is examine the new meaning of Islam to differentiate from Hindu-Buddha in mosque architecture in Java from the aspects of element area of mosque and temple especially about meaning of (1) the element of spatial system: landuse, circulation, landscape, vegetation, activity and ritual; (2) the element of physical system: building form, massing and building orientation; (3) the element of stylistic system: outdoor ornaments. This study use semiotic method with denotation and connotation criterias from Roland Barthes, thus use hermeneutics method, and also use comparative method to compare between mosque and temple. The first conclusions of this study are the Islamic character in the spatial elements in Javanese Mosques is found in the land use, stairs and vegetations. The synchronization (two or more things working in harmony) of mosque gate is the kala at Paduraksa gate was replaced with kala with a flower tendril motif. Then there is synchronization of activities and rituals in Javanese Mosques such as Islamic celebration activities, but they are synchronized with Hindu-Buddhist and Javanese culture. The second conclusions of this study are the Islamic character in the physical elements of Javanese mosques is found in the orientation and location of the mosque. The direction of worship which is centered towards the Kabbah influences the position of mosques throughout Indonesia which are towards the west. This is different from the direction of Hindu-Buddhist temples which leads to the mountain. Then there is synchronization of the Javanese Mosque from the roof aspect. The roof of a Javanese mosque is a synchronization of the roof of a temple, namely Meru, whose concept is a terraced roof. However, what makes it different is that the roof of this Javanese mosque has its own uniqueness which is not found on the Meru roof. The roof of a Javanese mosque only has tajug 1, tajug 2, and tajug 3, while the roof of the Meru temple is a roof with 3 to 11 floors. Lastly, from the aspect of stylistic element, external ornaments of Javanese mosques show Islamic character because they do not use statues of animal or human elements.