Irak’ta İngiliz Manda ve Abd İşgal İdarelerinin Devlet Kurma Yöntemlerinin Mukayesesi

Abstract

Irak kelimesi tarih boyunca genellikle Mezopotamya’nın güney bölgesine verilen bir isimdi. Ancak 20. yüzyılda, Osmanlı İmparatorluğu’na ait Musul, Bağdat ve Basra vilayetlerini birleştiren bir devletin adı hâline geldi. Irak’ın tarihi, çeşitli savaşlar ve devrimlerle dolu karmaşık bir süreçtir. Bu süreç, İngiliz mandasına karşı başlayan 1920 Devrimi’nden, 1950’lerin sonlarında monarşiden cumhuriyete geçişi sağlayan askerî darbelere; İran-Irak Savaşı’ndan milliyetçi ve mezhepçi çatışmalara, IŞİD’e karşı koalisyon savaşlarına kadar uzanır. Irak’ı işgal eden ülkeler, ülkenin toplumsal ve siyasi yapısını anlamakta zorluk çektiler. Çünkü bir devletin inşası, herkesin olumsuz düşüncelerini terk etmesini, toplumsal bir sözleşme ile bütünleşme ve adaleti sağlayan bir düzene güven duymasını gerektirir. Ancak, bu hedeflere ulaşmak için yapılan ciddi çabalar olmasına rağmen, hâlâ tam olarak başarılamamıştır. Bu tez, 1917-1921 İngiliz işgali ile 2003-2006 Amerikan işgali olmak üzere iki farklı dönemdeki yönetim anlayışlarını inceler. Irak’ın ulusal kimlik oluşturamayan toplumsal, politik ve ekonomik gerçekliklerine odaklanır. İngiliz işgali sırasında devletin kuruluşunu ve siyasi sistemin evrimini incelerken, Amerikan işgali sırasında güvenlik kurumlarının nasıl çöktüğünü ve yeniden nasıl inşa edildiğini analiz eder.

The word Iraq has generally been used to refer to the southern region of Mesopotamia throughout history. However, in the 20th century, it became the name of a state that united the Ottoman Empire’s provinces of Mosul, Baghdad, and Basra. The history of Iraq is a complex process filled with various wars and revolutions. This process ranges from the 1920 revolution against the British mandate to the military coups that led to the transition from monarchy to republic in the late 1950s; from the Iran-Iraq war to nationalist and sectarian conflicts, to the coalition wars against ISIS. The countries that invaded Iraq struggled to understand the country’s social and political structure. This is because building a state requires everyone to abandon their negative thoughts, to trust a social contract that integrates and ensures justice in the system. However, despite serious efforts to achieve these goals, they have not been fully successful. This thesis examines the governance approaches in two different periods: the 1917-1921 British occupation and the 2003-2006 American occupation. It focuses on the societal, political, and economic realities of Iraq that have failed to create a national identity. While analyzing the establishment of the state and the evolution of the political system during the British occupation, it also explores how security institutions collapsed and were rebuilt during the American occupation.