Türkçe Divanlarda İman, İslâm ve Küfür Kavramları (15-16. Yüzyıl)

Abstract

İman, İslâm ve küfür, kültür ve medeniyetimizin İslâmiyet dairesine girmesiyle hayatımızı ve bunun sonucunda tabiî olarak edebiyatımızı doğrudan ilgilendiren kavramlar hâline gelmiştir. Bunun neticesinde eserlerini ortaya koyarken günlük hayattan ve toplumsal yaşamdan etkilenen şairler divanlarını oluşturan şiirlerinde bu kavramlara da yer vermiştir. Edebî ortamın giderek ilerleme kaydettiğinin görüldüğü 15. ve 16. yüzyıl divanlarında da ilgili kavramların pek çok farklı şekilde ve zengin örneklerle ele alındığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada, klasik Türk edebiyatı sahasında ortaya konulan 15. ve 16. yüzyıl divanlarından yola çıkılarak; iman, İslâm ve küfür kavramlarının ilgili yüzyıllar içerisinde kaleme alınmış eserlerde nasıl bir görünüme sahip olduğu, bahsi geçen kavramların incelenen şiirlerdeki kullanım şekilleri ve divanlarda hangi biçimlerde yer aldığı araştırılmıştır. Çalışma sırasında 15. yüzyıldan 31; 16. yüzyıldan 88 olmak üzere basılı ve elektronik kaynak olarak toplam 119 divan taranmıştır. Söz konusu divanlardan elde edilen tarama sonuçları neticesinde, örneklerin çokluğu sebebiyle kavramların yer aldığı beyitler söyleyiş güzelliği ve özgünlük bakımından bir seçime tâbî tutularak ilgili başlıklar altında çalışmada yer almıştır. Sonuç olarak; iman, İslâm ve küfür kavramları üç bölüm hâlinde ele alınmış ve bu kavramların 15-16. yüzyıl divanlarındaki görünümünün, hangi anlam ve bağlam ilişkisi içerisinde kullanıldıkları çeşitli örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

As our culture and civilization embraced iman (faith), Islam, and kufr have become concepts that directly concern our lives and literature. Therefore, poets, who were influenced by daily and social life when creating their works, incorporated these concepts into their poems. In the divans of the fifteenth and sixteenth centuries, in which the literary environment progressed gradually, it was observed that these concepts were handled in many ways with a wide variety of examples. In this study, based on the divans of the fifteenth and sixteenth centuries in the field of classical Turkish literature, I examine the appearance of the concepts of faith, Islam, and disbelief in the works penned in the relevant centuries, the usage of these concepts in the analyzed poems and the forms in which they appear in the divans. In doing this, I scanned 119 divans, 31 from the fifteenth century and 88 from the sixteenth century in printed and electronic sources. As a result of the examination results obtained from the divans, due to the large number of examples, the couplets containing these concepts were selected in terms of beauty of expression and authenticity, and accordingly, they were included under the relevant titles. In conclusion, the concepts of iman (faith), Islam, and kufr are discussed in three parts. The appearance of these concepts in the divans of the fifteenth and sixteenth centuries and the meaning and contextual relations in which they are used have been tried to be discovered through various examples.