Celî Divânî Hattının Tarihsel Gelişimi ve Kullanım Alanları

Abstract

Hat sanatının çeşitleri arasında bulunan Celî Divânî, aklâm-ı sitte ‘den sonra çıkmış ve Divân-ı Hümâyun’da gelişme göstermiş bir yazıdır. Celî Divânî ilk başlarda sadece padişah divânında yazılmış resmî yazışmalar için kullanılmıştır. Başlarda sarayın dışında çok fazla yazılmayan Celî Divânî yazının sanat yazısı olarak sayılması çeşitli levhalarda kullanılmaya başlanmasından sonra olmuştur. Padişah buyruklarının yazıldığı bu yazının harflerinin kıvrımlı oluşu ve tezyîni niteliklere sahip süslemelerin harfler arasına yerleştirilmesiyle zamanla sanat için önemli gelişmeleri de beraberinde getirmiştir. Fermanlarda, beratlarda kullanılan bu yazı zamanla levhalarda, kağıt paralarda kullanılmaya başlanmıştır. Celî Divânî, daha önceden birkaç genel araştırma ile bazı harflerin belli özellikleri ile ele alınarak incelenmesi dışında detaylı olarak ele alınmamıştır. Bu tezde Celî Divânî’nin menşei, hat sanatı açısından mahiyeti ve hattatlarının ortaya koymuş oldukları gelişimleri anlatılarak yazının tanıtılması amaçlanmıştır.

Diwani Jelli, which is among the varieties of calligraphy, is a writing that emerged after aklâm-ı sitte and developed in Dîwanı Hümayun. Diwani Jelli was initially used only for official correspondence written in the sultan's divan. Diwani Jelli script, which was not written outside the palace at first, was considered as an art script after it started to be used on various plates. This script, in which the sultan's orders were written, brought important developments for art in time with its curved letters and the placement of ornaments with ornamental qualities between the letters. This script, which was used in edicts and certificates, started to be used on plates and coins in time. Diwani Jelli has not been dealt with in detail before, except for a few general researches and examinations of some letters with certain features. In this thesis, it is aimed to introduce the writing by explaining the origin of Diwani Jelli, its nature in terms of calligraphy and the developments of calligraphers.