Aristoteles’e Atfedilen Kitab’ul-Ahcar Giriş-Çeviri-Değerlendirme

Abstract

İslâm bilim tarihinde taşlar hakkında yazılan ilk eserlerden biri, Aristoteles’e mal edilen Kitâb’ul-Ahcâr’dır. Bu kitap, günümüzde yalnız Arapça tercümesi bulunan ve kaynak dildeki metni kayıp benzersiz bir eserdir. Arapçaya miladi 9. yüzyılda çevrildiği tahmin edilen eser, aynı konuda nispeten geç dönemde yazılmış başka kitaplara önemli oranda kaynaklık etmiş ve onlar tarafından bol miktarda alıntılanmıştır. Kitabın öneminin bir başka göstergesi, Orta Çağ’ın sonlarına doğru Latince ve İbraniceye çevrilmiş olmasıdır. Bu kadar önemli bir metin olmasına karşılık Kitâb’ul-Ahcâr bugüne kadar Türkçeye çevrilmemiş ve kitabın kapsamlı bir değerlendirmesi yapılmamıştır. Dolayısıyla bu tezdeki amacımız, Kitâb’ul-Ahcâr’ı Türkçeye çevirmek ve kitabı filolojik ve tarihsel yöntemler ışığında inceleyerek bilim tarihi içindeki yerini tespit etmektir. Bu tezin Kitâb’ul-Ahcâr’ın İslâm bilim tarihinde mineraloji alanında ortaya konmuş çalışmalara genel bir giriş mahiyeti taşıdığını ve Antik Çağ, İslâm dünyası ve Orta Çağ Avrupa’sında ortaya konan benzer konulu çalışmalara ışık tutan çok zengin bir kültür tarihi belgesi olduğunu göstereceğini umuyoruz.

In the history of Islamic science, one of the first and main books written about stones is Kitab al-Ahjar attributed to Aristotle. This book is a unique work of which just the Arabic translation exists today and the text in the source language is lost. The work, that is thought to have been translated in the 9th century into Arabic, became a source for all the other books written on the same suject. Lapidaries from relatively late period quoted this book abundantly. Another sign of the importance of the book is that it was translated into Latin and Hebrew towards the end of the Medieval Age. Despite the fact that it is so important, until today Kitab al-Ahjar has not been translated into Turkish and not been examined in an extensive way. Consequently our goal in this thesis is to translate Kitab al-Ahjar into Turkish and to examine the book in the light of philological and historical methods and to determine its place in the history of science. We hope this thesis will show that Kitab al-Ahjar is at the same time a general introduction to the studies about mineralogy written in the history of Islamic science and a document very rich in respect to cultural history that brings to light the relationships between the studies done on the same topic in the Ancient Age, the Islamic world and Medieval Europe.