Gazali ve Suhreverdi’de Tasavvufi Tecrübenin Önemi

Abstract

Bu tez, Ebu Hamid Muhammed bin Muhammed bin Muhammed el-Gazzali (1058-1111) ve Ebu’l-Fütuh Şahabeddin Yahya bin Habeş bin Emirek Sühreverdi'nin (1154-1191), bilginin mistik uygulama ve tecrübe yoluyla edinimi hakkındaki fikirlerini analiz etmektedir. Onların tasavvuf uygulaması ve entelektüel yaklaşımı, İslamileşmiş dünyasının felsefe geleneği anlamında filozofi ile ilişkileri ve bunların her iki geleneğe (felsefe ve tasavvuf) ilişkin mistisizmini nasıl etkilediği ile karşılaştırılacaktır. Ontolojilerine ve epistemolojisine özel dikkat gösterilecektir. Göz önüne alınacak başlıca eserler Gazzali'nin Mişkatü’l-Envar, Kitab Şerh ‘Aca’ibi’l-Kalb ve el-Münqiz mine’l-Dalal ve Sühreverdi'nin Hikmetü’l-İşrak, Kelimetü’l-Tasavvuf ve el-Elvahü’l-İmadiyye'ıdır. Son olarak, bunların mistik deneyimleri ve epistemolojisi, bu yaklaşımların bu yazarların çalışmasına uygun olup olmadığını görmek için mistisizmin (Tradisyonalizm, Birlik Tezi ve Yapısalcılık) üç yaklaşımı ile karşılaştırılacaktır. Hem Gazzali'nin hem de Sühreverdi'nin, akla değer vermekle birlikte, doğruyu araştırmada mistisizm yolunu akıl yoluna göre daha üstün gördüklerini ve reddetmediklerini iddia ediyorum. Daha doğrusu doğruluk arayışının en iyi yolu, mistisizm ve aklı birleştirmektir. Ayrıca adı geçen mistisizm araştırmalarına (Tradisyonalizm, Birlik Tezi ve Yapısalcılık) ilişkin üç yaklaşımdan hiçbirinin yazarlarımıza uygun olmadığını iddia ediyorum, bu yüzden yeni yaklaşımlara ihtiyaç vardır.

This thesis analyzes Abu Hamid Muhammad b. Muhammad b. Muhammad al-Ghazali (1058-1111) and Abu al-Futuh Yahya b. Habash b. Amirak al-Suhrawardi’s (1154-1191) ideas about the acquisition of knowledge through mystical practice and experience. Their practice of tasawwuf and their intellectual approach to it will be compared to their relation to philosophy, in the sense of the felsefe tradition of the Islamicate world, and how their being related to both traditions (felsefe and tasawwuf) informed their mysticism. Particular attention will be given to their ontology and epistemology. The main works that will be taken in consideration are Ghazali’s Mishkat al-Anwar, Kitab Sharh Ajaib al-Qalb and al-Munqidh min al-Dalal and Suhrawardi’s Kitab Hikmat al-Ishraq, Kalimat al-Tasawwuf and al-Alwah al-Imadiyyah. Finally, their mystical experiences and epistemology will be compared to three approaches to the study of mysticism (Traditionalism, the Unity Thesis and Constructionism) to see whether these approaches are suitable to the study of these authors. I argue that both Ghazali and Suhrawardi consider the way of mysticism as superior to the way of reason in seeking the truth, even though they both value reason and do not reject it. Rather, the best way of seeking the truth is by joining mysticism and reason. I also argue that none of the three approaches to the study of mysticism mentioned (Traditionalism, Unity Thesis and Constructionism) suits our authors, so new approaches are needed.