Balkanlar’da osmanlı kenti ve mimarlık mirası

Abstract

Osmanlılar’ın Balkanlarla tanışması, 1354 yılında Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa’nın Gelibolu’ya, Çimbe Kalesi’ne çıkmasıyla başlamıştır. Balkan coğrafyasının Türkleşip, İslamlaşmasında; Edirne, Dimetoka, Varna, Selanik, Üsküp, Saraybosna, Elbasan, Berat, Mora Yarımadası, Şumnu, Prizren, vd. şehirlerin fethedilmesinin ciddi katkıları olmuştur. Osmanlı şehirlerinin kuruluş ve gelişmelerinde, dinsel ve sosyal nitelikli yapılar topluluğu olan imaretler ve külliyeler, şehirlerin değişik bölgelerinde kurularak büyük ve kalabalık semtlerin teşekkül etmesinde etkili olmuşlardır. Osmanlı kentlerinin kurulup- gelişmesinde- imarında, genellikle sosyal ve ekonomik bakımdan ülkenin önde gelen kişileri etkili olmuştur. Sultan ve ailesi yanı sıra; üst düzey yöneticiler, tüccar, bilgin, derviş ve asker gibi toplumun ileri gelen varlıklı kişileri, vakıf- imaret sistemi içerisinde yaptırmış oldukları eserlerle, kentlerin fiziki gelişiminde baş rolü oynamışlardır. Bu çalışmada, arşiv ve sahada yapılan araştırmalara dayalı olarak, Osmanlı belgelerinde Rumeli olarak adlandırılan Balkan coğrafyasında kurulmuş olan ülkelerde Osmanlı Dönemi’nde inşa edilen mimarlık mirasının sayısını ve bunlardan ne kadarının günümüze ulaşabildiğini ana hatlarıyla vermeyi amaçlanmıştır. Gerçekleştirilen imar faaliyetleri kapsamında, Balkan coğrafyasındaki yerleşim birimlerinde (şehir, kasaba, köy, vb.) pek çok farklı işlevli yapı inşa edilmiştir. Bu yapılardan bir kısmı külliye proğramı içerisinde, bir kısmı da tek yapı ölçeğinde tasarlanıp, inşa edilmişlerdir. Ancak bu yapılardan çok azı, günümüze ulaşabilmiştir. Bunun nedeni de; savaş, deprem, yangın gibi afetler ile ilgili kurumlar ve kişilerin ilgisizliğidir.

The first step is the Balkan territory of the Ottoman Empire by conquest of the Çimbe Castle in 1354. The most imprortant Ottoman cities in Balkan geography; Adrianople, Didymoteicho, Varna, Thessaloniki, Skopje, Sarajevo, Elbasan, Berat, Plovdiv, Shumen, Prizren. Organization and development of the Ottoman city, religious and social complex with qualified structures are important contribution. This complex was built in different regions of cities, thanks to the establishment of a large neighborhood. The social and economic development of the Ottoman city respects has been leading people effectively. The Sultan and his family, top executives, traders, scholar and soldier built by people like the physical development of cities with buildings. In this study, based on archive and field researchs. The aim of this research; the geography of Balkans is to determine the number of buildings built during the Ottoman period. And this building to determine how many of the present day arrived. This research give to us, how much of which are within the scope of the reconstruction activities in the Balkan geography residential units have been built in different functional structures. Some of this structure in the form of complex, which was built as a part of the single building. However, very few of these buildings are still in the present day. The reason for this is; war, earthquake, fire disaster, etc.