Lâlezârî’nin el-Cevâhiru’l-kalemiyye Adlı Eserinin Kaside-i Nûniyye Şerh Geleneğindeki Yeri

Abstract

Hızır Bey’in Kaside-i Nûniyye adıyla şöhret bulan Cevâhiru’l-akâid adlı manzum kelâm metnine kendisinden sonraki Osmanlı kelâm düşüncesinde şerh edilmesi suretiyle çokça itina gösterilmiştir. Nûniyye etrafında oluşan şerh geleneğin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi, Osmanlı düşüncesinin bu uzun soluklu tecrübesine dair çok mühim veriler elde edilmesini sağlaya-caktır. Yaklaşık beş yüz yıllık bir zaman dilimini içeren bu tecrübede Nûniyye üzerine hem Osmanlıca hem de Arapça şerhler yazılırken, ilk şerh olan Hâyâlî’nin eseri etrafında hâşiye çalışmaları da oluşmuştur. Bu metne yazılan Arapça şerhlerin sonuncusu olma özelliğini taşıyan el-Cevâhiru’l-kalemiyye ise tasavvufî kimliği ile tebarüz eden Lâlezârî’nin kaleminden çıkmıştır. Bu ça-lışma ile Lâlezârî’nin el-Cevâhiru’l-kalemiyye’sinin söz konusu geleneğin içeri-sindeki konumunu tayin etmemiz, müellif ve eserini daha kapsamlı bir şekil-de ihata etmenin beraberinde genel anlamda Kaside-i Nûniyye şerh geleneğinin Osmanlı kelâm düşüncesindeki yerinin daha iyi idrak edilmesine de önemli bir katkı sunacaktır.

Cawahir al-'Akaid of Hızır Bey, which is known as Kasida al-Nuniyya, is paid special attention in Ottoman period by writing lots of commentaries. To study the commentaries of Nuniyya inclusively would help to understand Ot-toman kalam thought. The commentaries written in Ottoman Turkish and Arabic on Nuniyye, especially the commentary of Hayali and the commen-taries on Hayali's commentary, has an incomparable importance to investigate Ottoman kalam thought which has continued for five centuries. One of these commentaries is al-Cawahir al-Kalamiyya which has been wrote in Arabic by Lalazari who is known as Sufi scholar. This article aims to find out the im-portance of al-Cawahir al-Kalamiyya in Ottoman kalam tradition, to enhance knowledge about the writer and the commentary, and finally to understand the tradition of Kasida al-Nuniyya's commentaries.