İbnü’l-Heysem’in Gökkuşağı Ve Hâle Risalesinin Eilhard Wiedemann’ın Tercümesi Üzerinden İncelenmesi

Abstract

İbnü’l-Heysem’in “Gökkuşağı ve Hâle Üzerine” risalesi İslam Dünyasında gökkuşağı ve hâle hakkında yazılan ilk bilimsel eserdir. Bununla birlikte günümüze sadece Arapça olmak üzere ulaşan bu eser henüz türkçeye çevirilmemiştir. Eilhard Wiedemann tarafından Almanca olarak özetlenen bu eser İbnü’l-Heysem’in risalesini anlamaya yardımcı olmuştur. İbnü'l-Heysem'in açıklamaları sonucunda gökkuşağı ve hâle tarihine doğrudan katkısı büyük bir ağırlığa sahip değildi, fakat yine de dolaylı olarak çalışmaları en önemli ilham kaynağıydı. Bu bağlamda, İbnü’l-Heysem’in gökkuşağı hakkında verdiği geometrik incelemesi başarıya doğru ilerlemesini sağlamıştır, fakat felsefi acıdan bakıldığı zaman çok az ilerleme kaydetmiştir.İbnü’l-Heysem’in “Gökkuşağı ve Hâle Üzerine” yazdığı risalesi gerek İslam dünyasında gerek orta çağ’da bilim adamların ilgisini çekmeyi başarmıştır, konuyla ilgili kaynakların yazılmasında etkili olmuştur. Bilim tarihinde önemli bir yere sahip olan bu risale, yansıma, kırılma, optik gibi kavramlarla gökkuşağı ve hâle hakkında bilgiler verir. Bu tezin yazılmasının amacı, konuyla alakalı bilgilerin derinlemesine irdelemektir. Bu konuda yazılmış olan birçok eser hakkında bilgi edinerek bilim adamlarının gökkuşağı ve hâle’yle ilgili verdiği düşünce ve teorilerini değerlendikten sonra var olan farklılıkları göz önünde bulundurmaktır.

Ibn al-Haytham`s “On the Rainbow and Halo” is the first treatise in Islamic literature on rainbow and halo. However, this work reached today in Arabic version and it was not translated into Turkish yet. This treatise was summarized by Eilhard Wiedemann in German it helped us to understand Ibn al-Haytham’s work. Direct contribution of Ibn al-Haytham`s work on rainbow and halo has not been that much but his work always has been one of the most important source of inspiration. In this context, Ibn al-Haytham`s analysis in geometry on rainbow pawed the way for him to success. However, its contribution has been less from the philosophical point of view. Ibn al-Haytham`s “on the Rainbow and Halo” always drew attention of scientists in Islamic World and in the Medieval and had influence on other work on the same subject. This work which has an important place in the history of science gives information about reflection, refraction, optics, rainbow and halo.The purpose of this dissertation is to analyse deeply the information about this subject by taking into consideration of different opinions and theories of scientists on rainbow and halo.