Restorasyon Sonucu Ortaya Çıkan Zeyrek Çinili Hamam Kalemişleri

Abstract

Zeyrek Çinili Hamam, mimarisi, geleneksel ısınma sistemi ve süsleme elemanları açısından önem arz eden çifte bir hamamdır. 2010 yılında başlanan Çinili Hamam Koruma-Onarım ve Rehabilitasyon Projesi sonucunda yapının hamam işlevi ve ortaya çıkan kalemişleri korunacaktır. Barbaros Hayrettin Paşa’nın İstanbul’da tesis ettiği evkafına gelir getirmesi amacıyla bu yapı inşa edilmiştir. Zeyrek Çinili Hamam’ın bir inşa veya ihya kitâbesi olmamasına rağmen, Hassa Başmimarı Sinan tarafından inşa edildiği konusunda bir tereddüt bulun mamaktadır. Mimar Sinan’ın yaptığı yapıların listesini veren tezkirelerde ve Barbaros Hayrettin Paşa’nın vakfiyesinde hamamın adı geçmektedir. Mimar Sinan, Türk klasik hamamlarının temel ilkelerine bağlı kalmak koşuluyla, hamam mimarisi plan şemasında her zaman yeni arayışlar içinde olmuştur. Restorasyon çalışmaları sonucunda hamamın erkekler ve kadınlara ait soyunmalık kısımlarında yapıya ayrı bir boyut kazandıran kalemişleri gün ışığına çıkarılmıştır. Cibali yangınları sonrasında gerçekleşen onarımlarda yapılan ilk katman kalemişleri 1850 senelerine aittir. Günümüze ulaşan en nitelikli kalemişleri ise 1850-1890 yılları arasına tarihlenir. 19. yüzyıla tarihlenen ve iki dönem şeklinde uygulanan kalemişleri bu makale ile ilk kez literatüre kazandırılmaktadır. Alt bölümlerin bezemeleri birbiri üstüne uygulanmış katmanlar halinde iken duvarların üst bölümlerinde ve kubbe geçişinde yer alan siyah-beyaz kalemişi ise tek katman halindedir. Klasik Dönem yapılarına 19. yüzyılda eklenen kalemişleri ile bu bezemeler arasında karşılaştırma yapılarak, benzerlikler örnekleri ile ortaya konulmuştur.

Zeyrek Çinili Bath is a double bath, which is important in terms of its architecture, traditional heating system and decorative elements. As a result of the Çinili Bath Conservation-Repair and Rehabilitation Project, which was started in 2010, the bath function of the building and the resulting kalemişi will be preserved. This structure was built in order to bring income to the foundations established by Barbarossa Hayrettin Pasha in Istanbul. Although Zeyrek Çinili Hamam does not have a construction or revival inscription, there is no doubt that it was built by the Chief Archi tect Sinan. The name of the bath is mentioned in the biographies that list the structures built by Mimar Sinan and in the charter of Barbaros Hayrettin Pasha. Mimar Sinan has always been in search of new ones in the plan scheme of bath architecture, provided that he adheres to the basic principles of Turkish classical baths. As a result of the restoration works, the kalemişi in the men’s and women’s dressing areas of the bath, which added a different dimension to the building, was brought to light. The first layer of kalemişi during the repairs after the Cibali fires belong to 1850. The most qualified kalemişi that have survived to the present day are dated to the years 1850-1890. The kalemişi, which are dated to the 19th century and applied in two periods, are brought to the literature for the first time with this article. While the decorations of the lower sections are in layers applied on top of each other, the black and white kalemişi work on the upper sections of the walls and the dome transition is in a single layer. A comparison was made between the kalemişi added to the Classical Period buildings in the 19th century and these decorations, and the similarities were revealed with examples.