Çocuklarda Mekânsal Okunabilirlik Parametrelerinin Biçimsel, Bilişsel ve Dizimsel Yönleri

Abstract

Bu tez çalışması, farklılaşan kentsel mekânda çocukların mekân algısını etkileyen faktörleri ve mekân okumasına etki eden parametrelerinin neler olduğunu belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada mekânsal okunabilirlik üç başlık altında incelenmiştir. Bunlar; biçimsel okunabilirlik, bilişsel okunabilirlik ve dizimsel okunabilirliktir. Araştırma verilerinin toplama süreci ise iki başlık altında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nesnel (mekâna ait) verileri mekânın kentsel imaj haritaları (urban image map) ve mekân dizim (space syntax) analizinden elde edilen dizimsel verilerden, araştırmanın öznel (çocuğa ait) verileri anket ve bilişsel harita çizimiyle (cognitive map) elde edilen verilerden oluşmaktadır. Bu amaç doğrultusunda 10-14 yaş grubu çocukların mekân algısını etkileyen yaşadığı çevrenin fiziksel ve mekânsal özellikleri yani nesnel faktörleri, çocuğa ait bireysel özelliklerin yani öznel faktörleri arasındaki çift yönlü etkileşimin bilişsel harita çizimlerine nasıl yansıdığı incelenmiştir. Araştırma evrenini, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Kadıköy ilçesindeki 4.5.6.7. ve 8. sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi tabakalı örnekleme (stratified sampling) yöntemi ile belirlenmiştir. Alan çalışması Kadıköy ilçesindeki altı mahallede (Caferağa, Caddebostan, Koşuyolu, Kozyatağı, Hasanpaşa ve Merdivenköy) 387 çocukla gerçekleştirilmiştir. Çocukların yaşı, mahalle ismi, gelir durumu ve kentsel mekânı deneyim süresi ve sıklığı değişkenleriyle bilişsel haritalar arasındaki ilişkiler uyum analizi (correspondence anaysis) ve karar ağacı (decision tree analysis) analizleriyle açıklanmıştır.

This thesis was carried out to determine the factors affecting children's perception of environment in a differentiated urban place and the parameters that affect living space reading. For this purpose, the physical and spatial characteristics of the environment, age, income status, and the frequency and duration of urban space experience that affect the spatial perception of 10-14 age group children, how they affect the child's perception of space and how they are reflected in cognitive maps were examined. The population of the research consists of 4th ,5 th,6 th,7 th, and 8th grade students in Kadıkoy district of Istanbul in the 2021-2022 academic year. The sample of the study was carried out with 387 children aged 10-14 in six neighborhoods (Caferaga, Caddebostan, Kosuyolu, Kozyatagı, Hasanpasa and Merdivenkoy) in the district of Kadıkoy, which were determined by the stratified sampling method. Spatial reading was carried out with formal, cognitive and syntactic analyzes under three headings. In the study, the data collection process took place in two steps. Subjective (database by children) data were collected by questionnaire and cognitive map. Objective (database by the environment) data consists of syntax data obtained from urban image maps of the environment and space syntax analysis. In addition, the relationships between children's age, neighborhood name, income status and space use variables and cognitive maps were explained with correspondence analysis and decision tree analysis.