Topkapı Sarayı Haremindeki Cariyeler Ve Karaağalar Taşlıklarının Yapısal Ve Dekoratif Dönüşümünün İncelenmesi

Abstract

Fatih Sultan Mehmet, 15. yüzyılın sonlarında Topkapı Sarayı’nı, eski Bizantion akropolünün bulunduğu Sarayburnu’nda; günümüzde ise Tarihi Yarımada'nın doğu ucunda Marmara Denizi, Boğaziçi ve Haliç arasında kalan bölgeye inşa ettirmiştir. Topkapı Sarayı, yaklaşık dört yüzyıl içerisinde yirmi dört farklı padişaha ev sahipliği yapmıştır. Topkapı Sarayı, padişah ve saray halkının ikâmetgâhı olarak kullanılmıştır. Saray, Birun, Enderun ve Harem bölümlerinden oluşmaktadır. Harem bölümü, sarayın Haliç cephesinde yer alan ikinci ve üçüncü avlu sınırları arasında yer almaktadır. Harem bölümü, Padişah, Valide Sultan, Hasekiler, İkballer, Şehzadeler, Cariyeler, Ustalar, Kalfalar, Karaağalar, Zülüflü Baltacılar gibi farklı sınıflarda yaşayan kişilerin bir araya getirildiği sosyokültürel bir mekânizmadır. Harem’de yaşayan kişilerin oluşturduğu hiyerarşik düzen sarayın mimarisine de yansımıştır. Değişen padişahlarla beraber Harem halkı da değişmiş, büyüyen devletle Harem teşkilatı da büyümüş ve çeşitli yeni mekân ilaveleri ile mekân bölmeleri ihtiyacı doğmuştur. Deprem ve yangın gibi afetlerde de kayıp mekânlar oluşmuştur. Beraberinde gelen onarım ve zorunlu imar faaliyetleri, mekânların yapısal ve dekoratif açıdan değişmesine ve dönüşmesine neden olmuştur. Harem’in gizlilik konusundaki katı kurallarından dolayı nitelikli bilgi sayısı yetersizdir. Bu durum Harem içerisindeki mekânların dönüşümlerinin tespit edilebilmesini zorlaştırmıştır. Mekânların yapısal dönüşümlerinin aydınlatılması amacıyla Harem’in Cariyeler Taşlığı, Karaağalar Taşlığı, Zülüflü Baltacılar Taşlığı ve bunların çevresindeki yapılara ait yapısal dönüşümler incelenmiştir. Çeşitli yazılı ve görsel (fotoğraf, gravür, teknik çizimler vb.) kaynakların oluşturduğu çalışmanın temeli şematik planlarla desteklenerek sunulmuştur.

Fatih Sultan Mehmet the Conqueror founded Topkapi Palace at the end of the 15th century at Sarayburnu, where the old Byzantine acropolis is located; today, it was founded in the area between the Marmara Sea, the Bosphorus and the Golden Horn at the eastern end of the Historic Peninsula. Topkapı Palace has hosted twenty-four different sultans in about four centuries. Topkapı Palace was used as the residence of the sultan and the people of the palace. The palace consists of Birun, Enderun and Harem sections. The Harem section is located between the borders of the second and third courtyards on the Golden Horn facade of the palace. The Harem section is a socio-cultural mechanism where people from different classes such as the Sultan, Valide Sultan, Hasekis, Iqbals, Princes, Concubines, Masters, Journeymen, Karaağalar, Zülüflü Baltacılar are brought together. The hierarchical order created by the people living in the Harem was also reflected in the architecture of the palace. Along with the changing sultans, the people of the Harem also changed, the Harem organization grew with the growing state, and the need for various new space additions and space divisions arose. Lost spaces have also occurred in disasters such as earthquakes and fires. The accompanying repairs and compulsory zoning activities have caused the spaces to change and transform in terms of structural and decorative. Due to Harem's strict rules on confidentiality, the number of qualified information is insufficient. This situation made it difficult to detect the transformations of the spaces in the Harem. In order to illuminate the structural transformations of the spaces, the structural transformations of the Harem's Concubines Taşlığı, Karaağalar Courtyard, Zülüflü Baltacılar Courtyard and the structures around them were examined. The basis of the study, which consists of various written and visual (photographs, engravings, technical drawings, etc.) resources, is presented by supporting schematic plans.