Osmanlı Türkçesinde Bir Aslına Çeviri Örneği: François Coppée’nin La Tête de la Sultane Başlıklı Manzumesi ve Hikâye-i Feth Başlıklı Çevirisi

Abstract

Bu makalede François Coppée’nin La Tête de la Sultane başlıklı manzumesi ve Hüseyin Nâzım’ın Hikâye-i Feth başlığıyla Osmanlı Türkçesine çevirisi, Sündüz Öztürk Kasar tarafından ileri sürülen “özde çeviri” ve “aslına çeviri” kavramları bağlamında incelenmiştir. İncelenmek üzere adı geçen eserlerin seçilme nedeni, manzumenin ve çevirisinin belirtilen kavramlar bağlamında incelenmemiş olmasıdır. Bu kavramlardan hareketle Coppée’nin Fransızca manzumesi, üretildiği kültürde özgün bir eser olarak kabul edilse de -Osmanlı tarihine ait bir olayı ve Osmanlı kültürüne ait özellikleri içerdiği için- eserin oluşturulma sürecinde zihinsel bir çeviri sürecinden geçtiğini söylemek mümkündür. Yapılan incelemede özde çeviri şairinin, manzumesini nasıl bir zihinsel çeviri işleminden geçirdiği, aslına çeviri yapan çevirmenin de özde çevirinin hangi kısımlarını değiştirerek ve hangi kısımlarını çevirmeyip atarak aslına çeviri yaptığı tespit edilmiştir. Coppée’nin anlattığı bazı olayların Türk kültürüne uymadığı ve dolayısıyla da Nâzım tarafından bu kısımların çevrilmediği ortaya konmuştur.

In this article, François Coppée’s poem La Tête de la Sultane and its translation into Ottoman Turkish by Hüseyin Nâzım titled Hikâye-i Feth were analysed within the framework of “watermark translation” and “retro-translation” propounded by Sündüz Öztürk Kasar. The reason why the aforementioned works were selected for analysis is that this poem and its translation have not been analysed within the framework of the stated concepts. Based on these concepts, it is possible to say that although the poem in French by Coppée is considered an original work in the culture in which it was produced -since it contains an event from Ottoman history and features belonging to Ottoman culture- it went through a mental translation process during the creation of the work. In the analysis focusing on the concepts of “watermark translation” and “retro-translation”, how the poet of watermark translation goes through a mental translation process was examined, in addition to determinig which parts of the retro-translation were changed or eliminated. It was revealed that some of the events narrated by Coppée were not suitable for Turkish culture and therefore these parts were not translated by Nâzım.