Ahmet Zühtü Pasha’s Financial Missions in Europe (1873-1877)

Abstract

When the Ottoman Empire fell into a severe financial crisis during the Crimean War (1853-1856), it turned to external borrowing. However, as the first loan taken in 1854 failed to cover the war expenses, it borrowed again in 1855. Afterwards, the Ottoman government started to borrow in order to withdraw the unrequited paper money issued in the previous years from the market, to cover the budget deficit and, more importantly, to pay the interest and debt installments of its debts as of 1865. To summarize, 10 years after it started borrowing, the Ottoman government was unable to pay its debts. Thanks to the appetite for easy money in European financial markets, the government continued to borrow at very high interest rates and, beginning from 1865 onwards, the discussion was not about whether it would declare bankruptcy, but when it would declare bankruptcy. In 1873, the stock markets of Europe and the United States suffered a major collapse and the Great Depression of 1873-1896 began, which would later be characterized as the first great crisis of capitalism. In addition, between 1873-1875, the Ottoman Empire suffered a catastrophic famine. It was almost impossible to borrow money from abroad, and therefore to “roll over debt with debt”. Zühtü Efendi, who was the undersecretary of the Ministry of Finance at the time, was hastily dispatched to London to obtain a new loan in order to alleviate the heavy budgetary costs of the rebellions in the Empire’s European territories and the financial burden of the newly started Ottoman-Russian War (1877- 1878).Zühtü Efendi had to find a new reliable collateral for a new loan. To this end, he saw that he could use the collateral that would be freed up by reducing the interest rates on bonds issued in previous years. After reaching an agreement with the bondholders, Zühtü Efendi managed to sign a £5 million loan agreement, known as “the Loan For Protection of the Ottoman Rights”. This article discusses his borrowing adventure. For this purpose, both the Ottoman and the British archives were consulted for financial correspondence and reports from the period. The developments not always documented in the archival records were evaluated with the help of local and foreign newspapers in İstanbul, as well as newspapers published in London. The article, based on previously unused documents and information obtained through this research, aims to contribute to the literature on Ottoman external borrowing.

Osmanlı Devleti Kırım Savaşı (1853-1856) sırasında ağır bir mali buhran içine girince dış borçlanma seçeneğine yöneldi. Ancak, 1854 senesinde yapılan ilk borçlanma savaş masraflarını karşılamayınca, 1855’te yeniden borçlanıldı. Daha sonra, önceki senelerde çıkarılan karşılıksız kâğıt paraların piyasadan çekilmesi, bütçe açığının kapatılması, bunlardan daha önemlisi, 1865 senesinden itibaren de Osmanlı Hükümeti, borçlarının faizlerini ve borç taksitlerini ödemek için borçlanmaya başladı. Özetle ifade edilirse, borçlanmaya başladıktan 10 sene sonra, Osmanlı hükümeti borçlarını ödeyemez duruma geldi. Avrupa mali piyasalarındaki kolay para kazanma iştahı sayesinde oldukça yüksek faizlerle borçlanmaya devam eden hükümetin, 1865’ten itibaren, iflasını ilan edip etmeyeceği değil, iflasını ne zaman ilan edeceği konuşulmaya başladı. 1873 senesinde Avrupa ve ABD borsaları büyük bir çöküş yaşadı ve daha sonra kapitalizmin ilk büyük krizi olarak nitelendirilecek olan 1873-1896 Büyük Bunalımı başladı. Buna ek olarak, 1873- 1875 senelerinde Osmanlı İmparatorluğu’nda büyük bir kıtlık felaketi yaşandı. Dışarıdan borç bulmak, dolayısıyla “borcu borçla çevirmek” neredeyse imkansızdı. İmparatorluğun Avrupa topraklarındaki isyanların bütçeye yüklediği ağır maliyeti ve yeni başlayan Osmanlı-Rus Savaşı’nın (1877-1878) mali yükünü hafifletmek üzere yeni bir borçlanma gerçekleştirebilmek amacıyla, o sırada Maliye Nezâreti müsteşarı olan Zühtü Efendi apar topar Londra’ya gönderildi. Zühtü Efendi, yeni bir borçlanma için güvenilir yeni bir teminat bulmak zorundaydı. Bu amaçla, önceki senelerde piyasaya sürülmüş borç tahvillerinin faizlerinde indirim sağlamak suretiyle serbest kalacak teminatı kullanabileceğini gördü. Zühtü Efendi tahvil alacaklılarıyla anlaştıktan sonra “Muhâfaza-i Hukûk-ı Osmanîye İstikrâzı” olarak anılan 5 milyon Sterlinlik bir borç anlaşmasını da imzalamayı başardı. Bu makalede onun bu borçlanma serüveni ele alınmaktadır. Bu amaçla hem Osmanlı arşivi hem İngiliz arşivi dönemin finansal yazışmaları ve raporları açısından taranmış, ardından, kimi zaman arşiv kayıtlarında yer almayan gelişmeler İstanbul’daki yerli ve yabancı gazetelerin yanı sıra Londra gazetelerinden de yararlanılarak değerlendirilmiştir. Söz konusu araştırmayla ulaşılan ve daha önce kullanılmamış belge ve bilgilere dayanarak kaleme alınan makalenin Osmanlı dış borçlanmasını işleyen literatüre böylece katkıda bulunması amaçlanmıştır.