Türkiye’deki Geleneksel Ahşap Çatı Makaslarının Terimleri ve Sınıflandırılması Üzerine Değerlendirmeler

Abstract

Ulusal literatürde geleneksel ahşap makas çatılara ilişkin terimlerin farklı biçimlerde kullanıldığı gözlemlenmiştir. Bu terminolojik farklılıklar, akademik çalışmalar, eğitim süreçleri ve saha uygulamaları arasında bilgi aktarımını zorlaştırmakta ve kavramsal karışıklıklara ve yanlış anlamalara neden olabilmektedir. Bu çalışmanın temel amaçlarından biri, ulusal akademik yayınlardaki, geleneksel ahşap makas sistemlerinin sınıflandırılmasında ve sistem elemanları için kullanılan terimlerdeki terminolojik farklılıkları tespit etmek ve bu terimlerin güncel kullanımlarında uzlaşı sağlanabilmesine yönelik terim öneriler geliştirmektir. Bir diğer amacı ise, ulusal literatürde yer alan geleneksel ahşap makas tanımlamaları ile sahada uygulanmış örnekleri karşılaştırarak, teorik bilgi ile pratik uygulamalar arasındaki olası farklılıkları ortaya koymaktır. Bu doğrultuda, ulusal ve İngilizce literatürde yapılan incelemelerin yanı sıra, yapı dersleri veren deneyimli mimar akademisyenlerle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, ulusal veri tabanındaki lisansüstü çalışmalar kapsamında yer alan çatı rölöveleri incelenmiş ve sonrasında geleneksel ahşap makasların yoğun olarak kullanıldığı Ayvalık bölgesinde alan çalışması yapılmıştır. Tüm bu incelemeler, literatürde tanımlanan geleneksel ahşap makas sistemleri ile sahada uygulanan örneklerin sistematik bir biçimde karşılaştırılmasını sağlamıştır. Elde edilen bulgular, ulusal literatürde geleneksel ahşap makasların sınıflandırılmasında ve yapısal elemanların terimlerinde belirgin farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur. Yazar, bu terminolojik farklılıkların giderilmesi adına, işlev ve terim arasındaki anlamsal bağlar dikkate alınarak terimlerin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Çalışma kapsamında, geleneksel ahşap makaslara yönelik bir sınıflama önerisi sunulmuş, makas sistem elemanlarına dair alternatif terimler önerilmiş ve literatürde tanımlanan geleneksel ahşap makas teknolojisi ile sahada uygulanan örnekler arasındaki farklar belirlenerek konuya dikkat çekilmiştir.

Different usages of terms related to traditional wooden truss roofs have been observed in the national literature. Different usages of terms may cause problems in research, examination, education and application in the field. This study aims to draw attention to the subject by identifying the differences encountered in the classification of traditional wooden truss systems and the terms used for system elements, and to present the author’s suggestions on this subject with justifications. Another focus of the article is to compare traditional wooden truss defined in the national literature examples applied in the field in terms of system establishment. In the study, after the relevant national and foreign literature in English is reviewed, interviews were conducted with experienced architect academicians who teach construction courses. Examination of the roof surveys included in the graduate studies follows a field study was conducted in the Ayvalık region, where traditional wooden truss is frequently used, and a comparison was made between traditional wooden truss defined in the literature and field-applied examples. In line with these studies, it was determined that there were different usages in the classification of traditional wooden truss systems and the terms which are used to define the structural elements of truss in the national literature. The author believes that the terms on which there is no consensus should be reviewed by paying attention to establishing semantic connections between the function and the term. Within that perspective, the study suggests a classification of traditional wooden trusses, possible terms for the system elements of the trusses, and identifies the similarities and differences between the technology of traditional wooden trusses defined in the literature alongside the examples applied in the field.