Münâsebâtü’l-Kur’ân İlmi Bağlamında Merâğî ve Tefsir Metodu

Abstract

Kur’ân’ın özelliklerinden birinin de i‘câz oluşuyla alakalı ortaya atılan görüşlerden birisi de nazmının ve tertibinin uyum içerisinde olması gerçeğidir. İlâhî Kitab’ın tertibindeki insicam ve tenâsübü inceleyen disiplin Tefsir ilminde Münâsebâtü’l-Kur’ân olarak isimlendirilmektedir. Bu makalede Kur’ân’ın tertibinin ve nazmının uyumu hususuna tefsirinde önemli ölçüde yer veren ve bu özelliği yeterince tanınamamış olan Ahmed Mustafa el-Merâğî’nin Tefsîru’l-Merâğî adlı eserinde yer alan münâsebet ilmine dair örnekler değerlendirilerek müellifin metodu ortaya koyulmaya gayret edilmiştir. Bu çerçevede makalede kaynak taraması ve veriler arasında mukayese metodu kullanılmak suretiyle müellifin âyet ve sûreler arasındaki münâsebet yorumları değerlendirilmiştir. Buna göre Merâğî, birçok müfessirin ortaya koyduğu münâsebet ilmiyle alakalı kaideleri tefsirinde bizatihi tatbik etmiş, âyet ve sûreler arasındaki irtibatı uygulamalı olarak göstermiştir. Tefsirinde âyetler arasındaki tertip ve insicamı ortaya koyması ve özellikle her sûrenin öncekiyle uyum ve irtibatını açıklaması onun münâsebet ilmine verdiği değeri ve bu ilimden fazlaca istifade ettiğini göstermektedir.

One of the perspectives put forward regarding the miraculous nature (iʿjāz) of the Qur’ān is the harmony in its composition (naẓm) and arrangement (tartīb). The discipline that examines the coherence and proportionality in the arrangement of the Divine Book is referred to in the science of Tafsīr as Munāsabāt al-Qur’ān. This article aims to analyze the methodology of Aḥmad Muṣṭafā al-Marāghī, who significantly incorporated the issue of the Qur’ān’s arrangement and compositional harmony into his exegesis which has not been sufficiently recognized for this feature. For this matter, examples related to the science of munāsabah from his work Tafsīr al-Marāghī. Within this framework, the study employs a literature review and comparative analysis method to assess the author’s interpretations concerning the interrelations between verses and sūrahs. Accordingly, al- Marāghī not only applied the principles of munāsabah established by many exegetes in his tafsīr but also demonstrated the interconnections between verses and sūrahs in a practical manner. His emphasis on the arrangement and coherence between verses and, particularly, his explanations of the harmony and connection of each sūrah with the preceding one indicate his high regard for the science of munāsabah and his extensive utilization of it.