XX. Yüzyılda Mısır’da Yayımlanan Muhtasar Tefsir Literatürü ve el-Müntehab fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm Adlı Tefsir

Abstract

Kur’ân-ı Kerîm, nüzulünden günümüze değin büyük bir ilgiye mazhar olmuş, İslâm ümmeti onun lafzını korumaya gayret ettiği gibi manasını da doğru bir şekilde anlamak ve muhafaza etmek için büyük bir çaba sarf etmiştir. Bu gayeye matuf olarak tefsir çalışmalarına önem verilmiş, farklı farklı tarzlarda birçok tefsir eseri kaleme alınmıştır. Bu eserlerden bazıları mufassal bir şekilde büyük bir hacme sahipken bazıları da özlü bir şekilde birkaç cilt halinde kaleme alınmıştır. Özellikle XIX ve XX. yüzyıllarda dünyada siyâsî, içtimâî, idârî ve ilmî birçok alanda değişiklikler yaşanmış, söz konusu değişikliklerden İslam dünyasının önemli ilim merkezleri arasında bulunan Mısır da etkilenmiş, Kur’ân’ın topluma kazandırılması ve doğrudan anlaşılmasına yönelik çeşitli tefsir çalışmaları kendisini göstermiştir. Bu bağlamda Mısır’da da çeşitli mufassal tefsirler hazırlandığı gibi birçok muhtasar tefsir de hazırlanmıştır. Bu çalışmada özellikle XX. asırda Mısır’da yayımlanan muhtasar tefsir literatürüne genel olarak ışık tutulmuş, bahusus Mısır Din İşleri Yüksek Komisyonu’nun (el-Meclisü’l-Aʻlâ li’ş-Şu’ûni’lİslâmiyye) oluşturduğu bir heyet tarafından kaleme alınan el-Müntehab fî Tefsiri’l- Kur’âni’l-Kerîm isimli tefsir çalışmasının dil ve şekil özellikleri, kaynakları ve yöntemi mercek altına alınmaya çalışılmıştır.

The Holy Qur’an has been the subject of great interest from its revelation to the present day. The Muslim Ummah has devoted great effort not only in preserving its wording but also in preserving its meaning and correct understanding. To this extent, tafsir studies were given considerable importance and many tafsir works were produced in a variety of different styles. Some of these works are voluminous being written in a detailed manner, while others are concise consisting of only a few volumes. The nineteenth and twentieth centuries saw many changes in the fields of politics, society, administration and science. Egypt, considered one of the most important scientific centers of the Islamic world, had been affected by these changes. Accordingly new tafsir works emerged in order to bring society closer to the Quran and facilitate a more direct understanding of its message. In this context, various elaborate tafsirs works and many abridged tafsir works were produced. This study sheds light on the abridged tafsir literature published in Egypt in the twentieth century, with a particular focus on the linguistic, stylistic features, sources and methodology of the tafsir work titled al-Muntahab fī Tafsiri al-Qur’ân al-Karīm; a work that was written by a committee formed by the Egyptian High Commission for Religious Affairs (al-Majlis al-Aʻlā li al-Shu’ūni al-Islamiyya).