Biyofilik Yaklaşımla Suyun Mekânda Algısal ve Duygulanımsal Boyutları: Çağdaş Mimarlık Örnekleri

Abstract

Su, mimari tasarımda mekân-beden-deneyim ilişkisinde insanın psikolojik ve fizyolojik yapısı ile ilişkilenen önemli bir biyofilik unsurdur. Bu bağlamda insan, doğal ve yapılı çevrenin biyofilik bir öğesi olan su ile sürekli iletişim halindedir. Bu iletişim sırasında mimari tasarıma dahil edilen suyun, kullanıcıda algısal (perceptual) ve duygulanımsal (affective) boyut oluşturduğu düşüncesi ortaya çıkmıştır. Araştırmanın amacı, suyun mekânda algısal (perceptual) ve duygulanımsal (affective) boyutlarını irdelemek olarak belirlenmiştir. Araştırmanın kapsamı, çağdaş mimarlık örneklerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, konunun önemi ve gerekçesi, kaynak ön çalışması, araştırma konusunun yeniliği ve güncelliği, araştırmanın sorusu, araştırmanın amacı, araştırmanın hedefi, araştırmanın nitelikleri, araştırmadan beklenen etki ve kazanımlar, araştırmanın yöntemi, araştırma bulgularının değerlendirilmesi, karşılaştırılması, tartışılması ve sonuç hakkında açıklama yapılmıştır. Birinci bölümde, çevresel psikoloji ve biyofilik tasarım arakesitinde su ilişkisi algısal ve bilişsel ölçekli, davranışsal ölçekli ve sürdürülebilirlik ölçekli yaklaşımlara göre incelenmiştir. Tanımlar bölümünde doğa, çevre, doğal çevre, yapılı çevresel psikoloji, biyofili, biyofili hipotezi, biyofilik tasarım ve su kavramları literatüre dayalı bir biçimde açıklanmıştır. Literatür taramasında suyun, çevresel psikoloji ve biyofilik tasarım alanında ortak bir arakesit oluşturduğu biyofilik tasarımın ise çevresel psikolojiye göre daha yeni bir yaklaşım olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmada, suyun mekândaki algısal ve duygulanımsal boyutlarına neden biyofilik bir yaklaşım sergilendiği ifade edilmiştir. Son olarak, birinci bölüm hakkında kavramsal ve yönelimsel sentez yapılmıştır. Bu senteze göre tezin ikinci bölümünün oluşmasına katkı sağlayan ve tezin metodolojisinin tasarlanmasına yön veren kavramlar belirlenmiştir. İkinci bölümde, suyun mekânda algısal ve duygulanımsal boyutları tekli duyusal ölçekli, çoklu duyusal ölçekli ve duygulanımsal ölçekli yaklaşımlara göre incelenmiştir ve mekânda algısal- duygulanımsal boyut tanımlayıcıları belirlenmiştir. Tanımlar bölümünde mekân, duyu, algı, mekân algısı, çoklu-duyusal algı, deneyim, duygulanım, his, duygu ve duygudurum kavramları literatüre dayalı bir biçimde açıklanmıştır. Literatür taramasında mimaride mekân ve su ilişkisi hakkında yapılan çalışmalarda duygulanımsal (affective) yaklaşımın az olduğu, algı ve duygulanımın bağlantılı kavramlar olduğu, duygulanım (affect)-mimarlık ve duygulanımsal (affective)-mimarlık kavramları ile su arasında yeni bir ağ kurulabileceği görülmüştür. Ayrıca mimarlıkta duygu (emotion), duygulanım (affect), his (feeling) ve duygudurum (mood) gibi kavramlar arasındaki farkların yeni araştırılmaya başlandığı ve artma eğiliminde olduğu tespit edilmiştir. Son olarak, ikinci bölüm hakkında iki farklı kavramsal ve yönelimsel sentez yapılmıştır. Bu sentezler sonucunda, kavramsal ilişkilere göre suyun mekânda algısal ve duygulanımsal boyutları ve tezin metodolojisinin oluşmasını sağlayan kavramlar belirlenmiştir. Üçüncü bölümde, araştırmanın metodolojisi ve tasarımı, Seamon’ın fenomenolojik perspektiflerinden yola çıkarak literatüre dayalı oluşturulan üçlü okuma yöntemi, seçilen ölçütlere göre araştırma için belirlenen durumlar (çağdaş mimarlık örnekleri), etik koşullar dahilinde veri toplama ve analiz süreçleri sunulmuştur. Durumlar araçsal özelliğe sahiptir ve bulundukları çevresel özelliğe göre doğal çevrede konumlanan (Şelale Evi, Edith Farnsworth Evi, Su Üzerinde Kilise, Vals Termal Hamamı) ve yapılı çevrede konumlanan (Salk Enstitü, San Cristobal At Çiftliği, Bilim ve Endüstri Şehri, Olbia Kültür Merkezi) örnekler olarak iki gruba ayrılmıştır. Bu araştırmanın yöntemi karma nitel araştırma deseninde fenomenolojik eksenli bütüncül çoklu durum çalışmasıdır. Araştırmada David Seamon’ın fenomenolojik perspektiflerine göre uyarlanmış üç farklı okuma yöntemi kullanılmıştır. Birinci okuma yönteminde, kullanıcıların durumlar hakkındaki çevrim içi yorumlarına tematik analiz yöntemi uygulanmıştır. İkinci okuma yönteminde, araştırmacının durumlar hakkındaki içsel deneyiminin çıktılarına sulu boya aracılığıyla hermenötik fenomenoloji yöntemi uygulanmıştır. Üçüncü okuma yönteminde, müellif mimarların ya da mimarlık kuramcılarının durumlar hakkındaki beyanlarına tematik şablon analizi yöntemi uygulanmıştır. Dördüncü bölümde, bulgular etik koşullar dahilinde sunulmuştur. Birinci okuma yönteminin çıktısı olan ‘Suyun İlişkisel Rotası’, ikinci okuma yönteminin çıktısı olan ‘Sulu Boya Resim: Mekân-Su Odaklı Algısal ve Duygulanımsal Boyutun Birlikteliği’, üçüncü okuma yönteminin çıktısı olan ‘Mekân-Su Odaklı Beyanlardan Tasarım Özellikleri’ her durum için bütüncül bir biçimde sunulmuştur. Bu bölümün sonunda, bulgular mekânda biyofili ve biyofilik tasarım yönünden, mimari tasarım düşüncesi yönünden, mekânda algısal boyut yönünden, mekânda duygulanımsal boyut yönünden ve mimari fenomenoloji yönünden, mekân-su odaklı değerlendirilmiştir ve çevresel özelliklere (doğal çevre/yapılı çevre) göre karşılaştırılmıştır ve literatüre dayalı bir şekilde tartışılmıştır. Sonuç bölümünde, doğal çevre ve yapılı çevrede konumlanan çağdaş mimarlık örneklerinde (iki gruba ayrılan durumlar) tasarıma dahil edilen suyun, mimari tasarım olgusu ile birlikte biyofilik ve fenomenal bir alan oluşturduğu, bu alanın doğal ve yapılı çevredeki durumlara göre kullanıcıda algısal ve duygulanımsal boyutlar oluşturduğu ve mekânda bedensel deneyim yönünden mimari deneyimle, mekânsal algıyla, mekânsal duygulanımla, mekânda gerçekleşen içsel izlenimle, dönüştürücü deneyimle ve hermenötik fenomenolojik görsel ifade ile ilişkilenme biçimleri ortaya konmuştur. Son olarak, bu konu ile ilgili mimarlık alanında gelecekte yapılacak yeni çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Water is an important biophilic element that effects the psychological and physiological structure of human beings in the space-body-experience relationship in architectural design. In this context, humans are in constant communication with water, which is a biophilic element of the natural and built environment. During this communication, the idea that water, which is included in the architectural design, creates a perceptual and affective aspect in the user has emerged. The aim of the research is to examine the perceptual and affective aspects of water in space. The scope of the research consists of contemporary architectural examples. In the introduction section, the importance and justification of the subject, the preliminary study of the source, novelty and topicality of the research topic, the research question, the purpose of the research, the objective of the research, the qualifications of the research, the expected effects and gains from the research, the method of the research, the evaluation, comparison, discussion and conclusion of the research findings were explained. In the first section, the water relation at the intersection of environmental psychology and biophilic design was examined according to cognitive scale, behavioural scale and sustainability scale approaches. In the definitions part, the concepts of nature, environment, natural environment, built environmental psychology, biophilia, biophilia hypothesis, biophilic design and water are explained based on the literature. In the literature review, it was determined that water creates a common intersection in the field of environmental psychology and biophilic design, and biophilic design is a newer approach than environmental psychology. In this research, why a biophilic approach to the perceptual and affective dimensions of water in space was expressed. Finally, a conceptual and orientational synthesis was created about the first section. According to this synthesis, the concepts that contributed to the formation of the second section of the thesis and guided the design of the methodology of the thesis were determined. In the second section, the perceptual and affective aspects of water in space were examined according to single-sensory scale perceptual approaches, multi-sensory scale perceptual approaches and affective scale approaches and the descriptors of perceptual-affective aspects in space were determined. In the definitions part, the concepts of space, sense, perception, spatial perception, multi-sensory perception, experience, affect, feeling, emotion and mood were explained based on the literature. In the literature review, it was observed that the affective approach is rare in studies on the relationship between space and water in architecture, perception and affect are related concepts, and a new network can be established between the concepts of affect-architecture and affective-architecture and water. In addition, it was determined that the differences between concepts such as emotion, affect, feeling and mood in architecture have just started to be investigated and tend to increase. Finally, two different conceptual and orientational syntheses were created about the second section. As a result of these syntheses, the perceptual and affective aspects of water in space according to conceptual relationships and the concepts that provide the methodology of the thesis were determined. In the third section, the methodology and design of the research, the triple reading method based on David Seamon’s phenomenological perspectives, the cases (contemporary architectural examples) selected for this research, data collection and analysis processes were presented. The cases were instrumental in nature and were divided into two groups according to their environmental features, examples located in the natural environment (Fallingwater House, The Edith Farnsworth House, Church on the Water, The Therme Vals) and examples located in the built environment (Salk Institute, Cuadra San Cristóbal, City of Science and Industry, Olbia Cultural Centre). The method of this research was phenomenologically oriented holistic multiple case study with mixed qualitative research design. Three different reading methods adapted according to David Seamon’s perspectives were used. In the first reading approach, the thematic analysis method was applied to users’ online reviews about the cases. In the second reading approach, the method of hermeneutic phenomenology was applied through watercolor to the outputs of the researcher’s visceral experience of the cases. In the third reading approach, thematic template analysis was applied to the author architects’ statements or architectural theorists’ statements about the cases. In the fourth section, the findings were presented within ethical conditions. The outcome of the first reading method, ‘The Relational Route of Water’, the outcome of the second reading method, ‘Watercolor Painting: The Coexistence of Space-Water Focused Perceptual and Affective Aspects’, and the outcome of the third reading method, ‘Design Features from of Space-Water Focused Statements’ were presented in a holistic manner for each case. At the end of this section, the findings were evaluated in terms of biophilia and biophilic design in space, in terms of architectural design thinking, in terms of perceptual aspect in space, in terms of affective aspect in space and in terms of architectural phenomenology, with space-water focused and compared according to environmental features (natural environment/built environment) and discussed based on the literature. In the conclusion section, it was revealed that water, which is included in the design of contemporary architecture examples located in the natural and built environment (cases divided into two groups), creates a biophilic and phenomenal space together with the phenomenon of architectural design, this space creates several space-water oriented perceptual and affective aspects in the user according to the situations in the natural and built environment, and that it is associated with architectural experience, spatial perception, spatial affect, internal impression, transformative experience and hermeneutic phenomenological visual expression in terms of bodily experience in space. Finally, recommendations were made for future studies in architecture related to this subject area.