Ayasofya-İ Kebir Medresesi (15-19. Yüzyıllar)

Abstract

Bu tez, XV. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen ve XX. yüzyılın başlarına kadar bünyesinde tedrîsatın devam ettiği bir Osmanlı medresesi olan Ayasofya-i Kebir Medresesi’ni ele almaktadır. İstanbul’un fethinden bir süre sonra bizzat Fatih Sultan Mehmed tarafından Ayasofya Camii’nin kuzeybatı tarafında yaptırılan bu medrese, kuruluşundan XIX. yüzyıl sonlarına kadar yüksek dereceli medrese statüsüne sahip olup, hem burada ders veren müderrislerin hem de öğrenim gören talebelerin kariyer hikayelerinde önemli bir mekân olarak hizmet vermiştir. Ancak, Ayasofya Camii ve bu caminin etrafında bir külliye oluşmasını sağlayan birimler, farklı disiplinlerden birçok araştırmaya konu olmasına rağmen, aynı külliyenin önemli bir parçası olarak yüzyıllar boyunca ayakta kalan Ayasofya-i Kebir Medresesi ile ilgili bugüne kadar yapılmış müstakil bir çalışma bulunmamaktadır. Bu noktadan hareketle tezimizde, kuruluşundan XIX. yüzyıl sonuna kadar fizikî yapısında meydana gelen değişimler, Osmanlı medrese skalasındaki yeri ve önemi, yürütülen eğitim-öğretim faaliyetleri ve burada görev alan müderrisler gibi ana başlıklar üzerinden incelenen Ayasofya-i Kebir Medresesi’nin teşkilat ve işleyiş yapısına dair bir panorama sunularak literatüre katkı sağlanması hedeflenmiştir.

This dissertation focuses on the Hagia Sophia Madrasah, an Ottoman madrasah built in the second half of the fifteenth century and in which education continued until the early twentieth century. Built on the northwest side of the Hagia Sophia Mosque by Mehmed the Conqueror himself some time after the conquest of Istanbul, this madrasah had the status of a high-grade madrasah from its foundation until the late nineteenth century and served as an important place in the career stories of both the muderris who taught there and the students who studied there. However, although the Hagia Sophia Mosque and the units that formed a complex around this mosque have been the subject of many studies from different disciplines, there is no independent study on the Hagia Sophia Madrasah, which has survived for centuries as an important part of the same complex. From this point of view, our dissertation aims to contribute to the literature by presenting a panorama of the organization and functioning structure of the Hagia Sophia Madrasah, which is examined under main headings such as the changes in its physical structure from its foundation until the end of the XIXth century, its place and importance in the Ottoman madrasah scale, the educational activities carried out and the muderris who worked here.