المقاربة المنهجية في الدراسات القرآنية الاستشراقية: أنجليكا نويفرت وآن سيلفي بواليفو أنموذجا

Abstract

شهدت حركة االست ررشاق المعارص تطورات عديدة يف الدراسات القرآنية، حاولت هذه الدراسة رصدها يف جانبها المنهيج من خالل تحليل دراسات ي يي المست ررشقة األلمانية أنجليكا نويفرت ومعارصتها الفرنسية آن سيل ييف بواليفو، بهدف عرض موقفهما المنه ييج؛ النقدي للمناهج السائدة ييف الدراسات القرآنية، والتصور البديل الذي تقرتحانه، ونماذج تطبيقه ييف فهم القضايا والنصوص القرآنية. فأشار البحث إىل االنتقادات ال ييت وجهتها المست ررشقتان إىل أهم المناهج الغربية، وأوضح البديل المنه ييج الذي تقرتحانه، والذي يجمع بني المنهج النقدي التاري ييج واألد ييب البال ييغ، من خالل الدمج بني أدوات التحليل: التعاق ييت (diachronic) والرتاميت (Synchronic) يف فهم النص، بحيث يُدرس القرآن يف بنيته الكلية والوحدات األدبية اليت يتكون منها دون إغفال التطور الزميت يي ي ي ي للنص والسياقات االجتماعية اليت نشأ فيها. وبني البحث يف ضوء هذه المنهجية موقف الباحثتني من قضايا قرآنية هامة؛ مسألة اعتماد النص وإعالن يي سلطته، ومسألة القرآن الشفوي. كما أشار إىل نماذج تطبيقها كتحليل نويفرت لسور ييب اإلخالص وطه وفق عالقة القرآن بالنصوص المقدسة السابقة، ودراسة بواليفو للمفاهيم القرآنية األساسية المؤسسة لقدسيته، وأوامر الدعاء والذكر الواردة ييف السور المكية المبكرة. وأكدت الدراسة عىل رصورة القراءة النقدية الواعية للمناهج االست ررشاقية الجديدة، والعمل عىل إيجاد أرضية مشرتكة يمكن البناء عليها إلصالح الواقع المنه ييج المعارص، وجعله أكررت فعالية ييف فهم القرآن الكريم.

Modern Oryantalizm, Kur’ân araştırmalarında yöntemsel açıdan önemli değişimler geçirmiştir. Bu çalışma, Alman Oryantalist Angelika Neuwirth ve Fransız Oryantalist Anne-Sylvie Boisliveau; her iki araştırmacının geleneksel Oryantalist metodolojilere yönelik eleştirilerini incelemeyi ve önerdikleri alternatif yöntemleri analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu alternatif, tarihsel-eleştirel yöntem ile edebi-belagat yöntemini birleştirerek, metni anlamada artzamanlı ve eşzamanlı analiz araçlarından birlikte faydalanmaktadır. Bu çerçevede, Kur’ân’ı bütünsel bir yapı içinde ele almakta, edebi unsurlar arasındaki ilişkileri incelemekte, aynı zamanda metnin tarihsel gelişimini göz önünde bulundurmaktadır. Bu metodolojik çerçeve, Kur’ân’ın otoritesinin oluşumu ve sözlü geleneğe dayalı yönü gibi temel konuların analizinde uygulanmıştır. Neuwirth’in İhlas ve Tâhâ surelerini önceki kutsal metinlerle ilişkisi bağlamında incelediği ve Boisliveau’nun Kur’ân’ın kutsallığını oluşturan temel kavramları, erken Mekke dönemindeki dua ve zikir emirleri üzerinden analiz ettiği çalışmalarında da bu yaklaşımın somut örnekleri görülmektedir. Bu çalışma, modern Oryantalist yöntemlere eleştirel ve bilinçli bir bakış açısıyla çağdaş Kur’ân araştırmalarında daha bütüncül ve etkili metodolojik yaklaşımların geliştirilmesinin önemini savunmaktadır.

The modern Orientalist movement has witnessed significant transformations in the field of Quranic studies. This study examines the works of German Orientalist Angelika Neuwirth and French Orientalist Anne-Sylvie Boisliveau, focusing on their critiques of traditional Quranic studies methodologies and their proposed alternative approaches. The research shows that they propose a hybrid methodology that integrates historical-critical analysis with rhetorical-literary examination, which includes the study of the stylistic and structural features of the text, employing both diachronic (sequential) and synchronic (simultaneous) tools. These methodological principles have been applied to key Quranic issues, such as the formation of textual authority and the oral nature of the Quran. Their impact is also evident in practical analyses, including Neuwirth’s study of Sūrat al-Ikhlāṣ and Sūrat Ṭāhā in relation to earlier sacred scriptures, and Boisliveau’s investigation into textual authority through essential Quranic concepts of sacredness, as well as the themes of supplication and remembrance in the early Meccan period. The study also stresses the need to establish common methodological grounds, which could help reform contemporary Quranic studies and enhance their effectiveness in understanding the Quran.