Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde gül imgesi

Abstract

“Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Gül İmgesi” adlı bu tezde “gül”ün Türk şiirinde geçirdiği değişim ve dönüşümler, ayrıntılı bir şekilde incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmaya ilk olarak şiir sanatında önemli bir misyon yüklenen “imge/imaj” bahsiyle birlikte “hislerin geride kalan temsilcileri” olarak tanımlanan imgenin tasnifindeki farklılıkları ve bağlantılı olduğu sembol, metafor, mit, kinestezi, sinestezi, alegori, metonymy ve tropology gibi kavramları özlü bir biçimde tetkik ederek başladık. Tezdeki içerik tasnifinde, Anadolu Üniversitesince yayınlanan Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı (Ed. H.Akay-M.Dayanç, Eskişehir 2012) eserindeki düzenlemeden istifade ettik. “Gül”, şiir sanatında pek çok şair tarafından sıkça kullanılmış gözde bir kavramdır. Bu seçkin tabiat varlığına şairler oldukça farklı ve değişik mânâlar yüklemişlerdir. Hz. Peygamber’e isnâd edilen “Kırmızı gül Allah’ın ihtişâmının tezahürüdür.” rivâyeti ile Yunus Emre’nin “Gül Muhammed teridir” dizesi,“gül”ün dînî ve tasavvufî açılımlarının bağdaştırıldığı en önemli kaynaklardandır. Halk Şiirinde “gül” Âşık Veysel, Karacaoğlan, Pir Sultan Abdal gibi şairler başta olmak üzere daha birçok halk şairi tarafından sevgilinin güzelliği, gül-bülbül münâsebeti bağlamında aşkı ve sevgiyi anlatmak için çokça ele alınmıştır. Divan Şiirinde “gül” imgesi, hemen hemen her şair tarafından kullanılmıştır. Bu müstesnâ çiçek için Fuzûlî, Necatî Bey, Hayâlî Bey ve Nev’î’ gibi önemli isimlerin kasîdelerini, Bâkî’nin ise “gül” redifli beş gazelini önemli misâller olarak vermek yerinde olacaktır. Bu dönemde “gül” genellikle Hz. İbrahim, gül-bülbül, aşk, sevgi ve sevgilinin güzelliği ile alâkalı olarak şiirlerde konu edinilmiştir. Özellikle Birinci Tanzimat ve Millî Edebiyat dönemi şiirlerindeki fikrî zemin, şiir metinlerini sanatsal duyarlılıktan uzak tuttuğu için, bu dönem şiirlerinde“gül”ün çok büyük bir itibar konusu olarak işlendiğini söylemek doğru olmaz. Buna karşılık İkinci dönem Tanzimat şairlerinin belli şiirlerinde ve Servet-i Fünûn şiirinde bilhassa Cenab’ın sanatsal bir duyarlılıkla yazdığı metinlerde “gül” ün estetik kullanımı söz konusudur. Tezimizin esasını teşkil eden “Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Gül İmgesi” adlı bölümde, Anadolu Üniversitesince yayınlanan Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı eserindeki düzenlemeye bağlı olarak kurgulandığı üzere,“ İmgenin Tanımı Ve Tasnifi” adlı 1. Bölüm’de, “Mevcut İmge Tanımları Ve Bu Konudaki Görüşler” ele alınmış, 2. Bölüm’de, “Cumhuriyet Dönemine Kadar Türk Şiirinde Gül İmgesine Genel Bir Bakış”, 3. Bölüm’de “Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Gül” İmgesi işlenmiştir.

Çalışmamızın amacı; “gül”ün geçmişten bu yana hangi şairler tarafından hangi anlamda ve hangi bağlamlarda kullanıldığını tespit etmek ve Cumhuriyet döneminde “gül”ü imgesel açıdan işleyen önemli isimlerin şiir metinleri üzerinde yapısal açıdan olduğu kadar semantik açıdan da tahliller yapmak suretiyle nasıl işlendiğini irdelemektir.