Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Yazmalarının Tezhip Sanatı Açısından Tanıtılması

Abstract

İslâm medeniyetinde ilime ve kitaba verilen önem neticesinde şekillenen kitap sanatları içinde, tezhip sanatının ayrı bir yeri vardır. Emevî ve Abbasîler devrinde başta Mushaflar olmak üzere önemli yazma eserler tezhiplenmiştir. Timur devrinde bu sanat altın çağını yaşarken, çeşitli üslûplar kazanarak Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı dönemlerinde gelişerek günümüze ulaşmıştır. Tezhip Sanatı Fatih Sultan Mehmed'in kitaba verdiği değerle büyük ilerleme kaydetmiştir. Fatih Sultan Mehmed Topkapı Sarayı'nda bir nakkaşhane kurdurmuş, başına Özbek asıllı Baba Nakkaş'ı getirmiştir. XV. ve XVI. yy.'da en parlak devrini yaşayan tezhip sanatı, XVII. ve XVIII. yy.'da batı etkisine girerek gerilemeye ve yozlaşmaya başlamış, XX. yy.'da Hattat Necmeddin Okyay, Feyzullah Dayıgil, Dr. Süheyl Ünver, Muhsin Demironat ve Rikkat Kunt gibi usta isimlerin çabaları neticesinde bugüne ulaşmıştır. "Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Yazmalarının Tezhip Sanatı Açısından Tanıtılması" başlığı altındaki tez çalışmamızda, bu kütüphanede yer alan eserler içerisinde tezhipli eserler belirlenerek bir katalog çalışması yapılmış, 246 adet tezhipli eser arasından, kompozisyon ve işçilik açısından güzel ve etkileyici bulunan 14 eser ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Çalışmanın Giriş Bölümünde yazma eserler ve kitap sanatları hakkında bilgi verilmiş, tezde nasıl bir yol izlendiği, çalışma sırasında karşılaşılan güçlükler belirtilmiştir. Birinci Bölümde kütüphanenin kurucusu Hacı Selim Ağa 'nın hayatı, kütüphanenin mimarîsi ve bünyesindeki eserlerle ilgili alt başlıklar açılmıştır. İkinci Bölümde tezhipleri bakımından en güzel 14 eser incelenmiştir. Eserlerin künyeleri, fotoğrafları, anlatımları ve desen analizleri verilmiştir. Üçüncü Bölümde kütüphanede yer alan 4363 eserin kayıt fişleri esas alınarak hazırlanan bir katalog çalışması sunulmuştur. Çalışmanın temelini oluşturan bu bölümde eserlerin künyeleri verilmiştir. Değerlendirme ve Sonuç Bölümünde tezde izlenen yöntem, karşılaşılan zorluklar belirtilmiş, tezhiplerin yapıldığı dönemlere ait oluşan düşünceler ortaya konmaya çalışılmıştır.

As a result of the importance given to knowledge and therefore books in İslamic Civilization; Illumination is highly valued amongst the book-arts. Most of the hand-written books in which replications of Qu’ran takes first place, are illuminated in the Abbasid and Umayyad Era. This art has reached its golden age in time of Timur of Timurid Empire and developed many schools as the dynasties of Seljuk, Turkish segniories and Ottomans. The Illumination made breakthroughs thanks to Sultan Mehmet the Conqueror who highly valued books and knowledge. By the order of Sultan Mehmet the Conqueror illumination workshops were established and Baba Nakkaş of Uzbeks was given the task to lead. Having its golden age in 15th and 16th centuries, the art of Illumination fell behind and started to be corrupted by the effect of the Western Civilization in the 17th and 18th centuries. It has reached to this day by the efforts of masters named Hattat Necmettin Okyay, Feyzullah Dayıgil, Dr. Süheyl Ünver, Muhsin Demironat and Rikkat Kunt. In this thesis titled “Presentation of Manuscripts in Hacı Selim Ağa Library According to the Art of Illumination”, we classified and examined the ornamented works in Hacı Selim Ağa library by examining in detail 14 works out of 246 which are beautiful and impressive in terms of composition and crafting. In the introduction part of the thesis, information about manuscripts and book arts are given. We also gave information the methods were followed and which problems were encountered in the process of examination since the thesis started. In the first chapter, more detailed information is given about the life of Hacı Selim Ağa who was the founder of the library, the architecture of the library and the pieces in the library. In the second chapter, 14 pieces are analyzed in terms of book-illumination. The identities, photo-graphs, descriptions and pattern analysis of the pieces are clarified. In the third chapter, a work of classification of 4363 works in the library are presented based on the registry slips. Being the basis of the work, the identities of the pieces are given in this chapter. In the chapters of Evaluation and Conclusion, the method which was followed in the thesis and the problems that are encountered are stated and the ideas emerged at the time the works were crafted are explained.