Karahisari Mushafı’nın Tezhip Tasarımı Açısından İncelenmesi (Bakara Suresi’nin Sonuna Kadar)

Abstract

Osmanlı Devleti XVI. yüzyılda, birçok alanda olduğu gibi, sanatta da altın çağını yaşamıştır. Bu anlamda, tezhip sanatında da yüzyıllara ışık tutacak nitelikte eserler verilmiştir. Tezhibin en yaygın uygulama alanlarının başında ise mushaf tezyinâtı yer almaktadır. XVI. yüzyılda bu sanat alanında verilmiş en güzel eserlerin başında şüphesiz ki “Ahmed Şemseddin Karahisârî Mushafı” gelmektedir. Hem olağanüstü titiz bir estetik yaklaşımla âharlı kağıt zemine aktarılmış hatlarının satır tasarımı, hem de son derece ince bir işçiliğe sahip tezhip tasarımları açısından, emsallerinden hayli farklı biçimde ayrılan bu Mushaf-ı Şerîf, ona atfedilen şâheser sıfatını fazlasıyla hak etmektedir. Üç bölümden oluşan çalışmamızın ilk kısmında, Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılda siyâsî, ilmî, kültürel ve sanatsal açıdan nasıl bir görünüm arz ettiği konusu etrafında genel bilgi verilmiş; ikinci bölümde, Hattat Ahmed Şemseddin Karahisârî ve sanatı kısaca tanıtılmıştır. Son bölümde ise, Karahisârî Mushafı’nın vakfiye sayfası, zahriye ve serlevha tezhipleri ile Bakara Sûresi’nin koltuk tezhipleri, durak ve gülleri incelenmiş ve son derece küçük boyutlarda çalışılmış desen ve motif gruplarının en ince ayrıntılarına kadar anlaşılabilmesini sağlamak amacıyla ayrıntılı analiz ve çizimlerine yer verilmiştir. Çizimlerde renk kullanılmış olması, bu alanda keşfi daha da kolaylaştırmıştır.

Ottoman Empire had a golden age in art as in the other areas in the sixteenth century. In this sense, there were lots of works which shed light quality on the century. Koran ornamentation is the most common application area of illumination. “Ahmed Şemseddin Karahisârî Koran” is one of the best works of illumination in the sixteenth century. The Koran which is different from its peers is either line design of calligraphy which is transferred on sized paper suitable for calligraphy with an extraordinary aesthetic approach and illumination design which has an elaborare work deserves capacity of masterpiece. In the first part of work which are consisted of three sections is explained about how Ottoman Empire has an aspect in terms of political, scientific, cultural and art in the sixteenth century; in the second part, calligrapher Ahmed Şemseddin Karahisârî and his art is identified. In the last part, vakfiye page, zahriye, serlevha illumination and koltuk, durak and gül illumination of Bakara Surah, of Karahisârî Koran are examined and included detailed analysis and drawing in order to clarify nuance of motive and pattern which are worked in small size. In the drawings to be used in color is facilitated the discovery in this area.