16. ve 19. Yüzyıllar Arasında Osmanlı ve Açe Sultanlığı İlişkileri

Abstract

Bu çalışma 16. ve 19. yüzyıllar arasında Osmanlı imparatorluğu ve Açe Sultanlığı arasındaki ilişkileri esas almaktadır. Aynı zamanda Osmanlı Sultanlığı'nın ortaya çıkmasından önce Türkler ve Açeliler arasındaki ilk temaslar da çalıĢmada ele alınmıştır. Birçok belgeye dayandırılmasına karşın yeterince takdir edilemeyen bu ilk temaslar tek başlarına ilgi çekmeye yetecek durumdadır fakat bununla birlikte ilk temaslar, birbirinden oldukça uzakta yer alan iki milleti bir ittifak yapmaya zorlayan şartlara dair anlayışımızı güçlendirmektedirler. Çalışma ağırlıklı olarak Babıali ile Açe Sultanlığı arasında geçen yazışmaların çevirilerine dayanmaktadır. Bu yazışmalar Türkçe ve Açe dillerinde yapılmış olup ittifakın hangi şartlar üzerine yapıldığını da içeren karşılıklı menfaatlerden söz etmektedir. Bu bilgiler kronolojik sıraya göre sınıflandırılmış ve derlenmiştir ki genel anlamda çalışmanın konuya yaklaşım tarzı bu şekildedir. Araştırmam sırasında, Osmanlı imparatorluğu ve Açe Sultanlığı arasındaki ittifakın bazı önemli başarılara sahip olduğunu farkettim. Bu ittifak Hint Denizinde ki Portekiz gücüne yapılmış büyük bir darbedir. İttifakın aynı zamanda Açe’ye maddi anlamda etkileri de olmuştur ve bu ittifak, Açe’nin Sultan İskender Muda yönetimi altında Bab-ı Ali’nin desteğiyle altın çağını yaşaması sağlamıştır. Buna ek olarak, ilişkilerin yenilenmesi Açe’nin Hollanda’ya karşı direnişine yardımcı olmuştur. Günümüzde Türkler unutmasına rağmen Açeliler bu ilişkiyi hatırlamaktadır ve bu ilişkinin meyveleri de bu güne dek Açe kimliğinin önemli bir parçası olarak varlığını sürdürmektedir.

This study focuses on the relationship between the Ottoman Empire and Aceh Sultanate between 16th and 19th century. Also discussed is early contact between Turks and Acehnese, prior to the establishment of the Ottoman Sultanate. These early contacts, which are amply documented but not well recognized, are interesting in themselves but also enrich our understanding of the circumstances under which an alliance between two so distant nations was forged. The study leans heavily on translations of letters between the Sublime Porte and the Acehnese Sultanate. These letters are from both the Turkish and Acehnese and address matters of mutual interest including the terms under which their alliance was conducted. This data has classified and compiled in a chronological manner which generally speaking has been how I have approached this topic. During my research, I have discovered that the alliance between the Ottoman Empire and Aceh Sultanate has had some significant successes. The alliance proved a major blow to Portuguese power in the Indian Ocean. The alliance also had material impacts on Aceh and was the cause of Aceh’s Golden Age under Sultan Iskandar Muda with the support of the Sublime Porte. Furthermore, the renewal of the relationship helped Aceh's resistance against the Dutch. While modern Turks do not remember this relationship, the Acehnese do and the fruits of it remain an important part of Acehnese identity to the present.