Bostanzâde Yâhya Efendi’nin II. Osman Vak’ası ile İlgili Eseri : Fi Beyân-ı Vak’a-i Sultan Osman İnceleme ve Metin

Abstract

Bu çalışmamızda 17. Yüzyılın ilk yarısında yaşanmış vahim bir durum olan Sultan II. Osman’ın katli konusunu, Bostanzâde Yahyâ Efendi’nin “Fî Beyân-ı Vakâi Sultan Osman” adlı telif eseri üzerinden ele aldık. Dönemin Anadolu kazaskeri olan ve yaşanan olaylara bizzat tanıklık eden Bostanzâde Yahyâ Efendi 1618-1622 seneleri arasında yaşananları nakletmekle kalmamış, devlet kadrosu hakkında bilgiler vererek yapılan stratejik ihmaller üzerinde durmuştur. Biz, bu birinci el kaynak olma özelliği taşıyan, tarihi açıdan dolgun ve edebi açıdan zengin eseri tahlil süzgecinden geçirerek araştırmacının hizmetine sunmayı amaçladık. Çalışmamızın birinci bölümünde, ulema sınıfına mensup olan ve iyi eğitimli olduğunu eserlerindeki dil ve edebî özelliklerden anladığımız Bostanzâde Yahyâ Efendi’nin hayatı, ailesi, görevleri ve eserlerini ortaya koymaya çalıştık. İkinci bölümde eserin müellifi, eserin ismi, eserin muhtevası, telif sebebi, telif tarihi, yazma nüshaları ve kaynakları üzerinde incelemelerde bulunduk. Üçüncü bölümde, eserin latinize edilmiş şeklini verdik. Metne sadık kalarak nüsha farklılıkları ile Arapça, Farsça beyit ve nazımların anlamlarını dipnotlarda belirttik. Bu bölümde kolaylık olması adına metnin konu başlıklarını da sıraladık. Son olarak ise sonuç, bibliyografya ve eserin nüsha örneklerini verdik. Çalışmamız esnasında temel dayanağımız Fî Beyân-ı Vakʿa-i Sultan Osman olmuş, ayrıca dönem kroniklerinden ve çeşitli ikinci el kaynaklardan da yararlanılmıştır.

In this paper, we study the murder of the Sultan Othman II, a grave situation taken place in the first half of the 17th century, through the work of Bostanzade Yahya Efendi's named as “Fî Beyân-i Vakâ-i Sultan Othman". Bostanzade Yahya Efendi was the Anatolian attorney general of that time and personally witnessed the events. He did not only narrate the events that took place between the years 1618-1622, but also by providing information about the state cadre which emphasised its strategic negligence. Taking the text through a series of assessments, we intend to present to the researcher this work that is a firsthand source, literary rich and historically full of features . In the first part of our work, we tried to reveal the life, family, duties and works of Bostanzade Yahyâ Efendi whom, from the language and literary features of his works, we know was well-educated and a member of the group of scholars. In the second part, we have performed investigations on the author of the work, the name of the work, the content of the work, the reason for publication, the date of publication, copies and sources of the manuscripts. In the third section, we gave the latinised form of the work. Keeping up with the principles, the meaning of the Arabic, Persian couplets and verses with their differences in the manuscripts are mentioned in the footnotes. In this section, for further convenience the titles in the text have been listed. In the end, we provided with the conclusion, bibliography and the copies of the work. During the assessment process, our fundamental source was Fî Beyân-i Vak'ai Sultan Osman. We also benefited from the period chronicles and various secondhand sources.