Tarihi Yığma Yapıların Mekanik Özelliklerinin Yerinde Yapılan Flat-jack (yassı kriko) Deneyi ile Belirlenmesi

Abstract

Tarihi eserlerde ve aynı zamanda yeni yapılarda, yapıda gerçekleştirilecek müdahalenin kapsamını ve sınırlarını belirleyecek olan en önemli parametrelerden birisi taşıyıcı elemanların dayanımıdır. Dayanımın ise dış yükler etkisiyle ortaya çıkan içi kuvvetten daha büyük olması sağlanmalıdır. Bu sebeple taşıyıcı elemanların dayanımının makul bir yaklaşım ve yaklaşıklıkla belirlenmesi gerekmektedir. Ancak, bazı durumlarda ülkemizdeki tarihi yapı uygulamalarında, yapıyı oluşturan duvar, kemer, tonoz gibi elemanların basınç dayanımı, kayma dayanımı, elastisite modülü gibi mekanik parametreler belirlenmeden, bazı kabullere dayalı hesaplamalar yapılmaktadır. Bu kabuller, yapıya gereğinden fazla yapısal müdahale yapılmasına neden olabileceği gibi, bazen yetersiz müdahalelere de sebep olabilmektedir. Bu makalede tarihi yığma yapıların basınç dayanımı, elastisite modülü ve poisson oranı gibi mekanik parametrelerin belirlenmesi amacıyla yapı üzerinde gerçekleştirilen ve literatürde hafif tahribatlı veya yarı tahribatlı olarak tanımlanan ve yapıda kolayca tamir edilebilir nitelikte hafif bir hasar oluşturan flat-jack deneyi ve ülkemizdeki bir tarihi camide uygulanması ve sonuçları hakkında bilgiler verilmektedir.

The strength of the structural elements is very important parameter to determine the limits and extent of structural interventions in both historical and modern buildings. It have to be provided that, the strength must be greater than internal forces as a result of external loads. For this reason, the strength of structural elements has to be obtained with a reasonable approach and precision. However, in some implementations of historical structures in our country, the interventions are going on with some hypothesis but without any determination of the mechanical parameters of structural elements such as walls, arches and vaults. Furthermore, sometimes the hypothesis about the mechanical properties of structures causes over intervention or inadequate intervention problems. The paper gives information about flat-jack test which is named as semi-destructive test to determine the compressive strength, modulus of elasticity and poisson ratio of historical masonry structures. Also the paper discusses the results of a flat-jack test results of a case study in Turkey and compares the with laboratory test results.