Topkapı Sarayı'nın ikinci avlusunun dönüşümü ve kayıp mekanları

Abstract

İstanbul’un fethinden sonra Osmanlı sultanları Eski Saray’da ikamet etmişlerdir. Yeni Saray (Topkapı Sarayı)’ın inşasıyla birlikte yaklaşık dört yüzyıl konut ve devletin yönetim merkezi olarak kullanılmıştır. Topkapı Sarayı, tarihi yarımadanın Marmara, Boğaziçi ve Haliç’e hâkim olan burnunda konumlandırılmış olup, dönemlerine göre çeşitli mimari değişiklikler geçirerek günümüze ulaşmıştır. Sarayın idari merkezi ve hizmet avlularının bulunduğu ikinci avlu, Babu’sselâm ile Babu’ssaâde arasında konumlandırılmıştır. Günümüzde ikinci avluda; Divanhane (Kubbealtı ile Divân-ı Hümayun), Dış Hazine, Adalet Kulesi, Zülüflü Baltacılar Koğuşu, Has Ahırlar avlusu ile mutfak avlusu bulunmaktadır. Çalışmada, fetih öncesinden başlanarak kronolojik olarak günümüze kadar İkinci Avluda bulunan yapıların geçirdiği dönüşümler sunulmuştur. Yazılı ve görsel kaynaklardan anlaşıldığı üzere avlunun geçirdiği tarihsel değişimde yıktırılan ya da bakımsız kalması dolayısıyla yıkılan tarihi mekanlar kayıp değerler olarak belgelenmiş ve araştırma kapsamında özel olarak ele alınmıştır.

The Ottoman sultans had used “the Old Palace (Eski Saray)” as their home after the conquest of Constantinople. When New Palace (Topkapi Palace) was built, they started using it as their home and the headquarters of their sultanate for four hundred years. Topkapi Palace which is located at the historical peninsula, overlooking the Marmara Sea, Bosphorus and Golden Horn, has been improved/regenerated in various architectural ways during the reigns of each of the sultans. The Second Courtyard of the Topkapi palace (where all bureaucratic offices and service offices are located) was in between the Bâb al-Salam and Bâb al-Saade gates. A present time, at the Second Courtyard there are palace kitchens, Dîvanhane (Kubbealti and Dîvân-i Humayun), an outer treasury (Dış Hazine), a Tower of Justice (Adalet Kulesi), the Dormitories of the Halberdiers with Tresses (Zülüflü Baltacilar Koğuşu), imperial stables (Has Ahırlar) and Beşir Agha Mosque. In this study, the transformations of structures of the buildings in the second courtyard have been chronologically presented, as from pre-conquest period until today. When we have focused on written documents and photos, we have recognised that some buildings which were ignored and demolished/collapsed were registered as lost values in the second courtyard which has transformed through the centuries.