Kahire’de Menyel Kasrı Mescid Hatları

Abstract

Menyel Sarayı, Hıdiv ailesinden Prens Muhammed Ali tarafından Kahire’de Nil Nehri ortasındaki bir adacıkta kurulmuştur. Sarayın Mescidi, İslâm mimarîsi ve sanatları açısından önemli bir yapı özelliği taşır. Mescid içindeki celî yazıların tamamını Prens Muhammed Ali tarafından Mısır’a davet edilen Türk hattat Ahmet Kâmil Akdik tarafından yazılmış olması bu araştırmanın en önemli sebebini oluşturmaktadır. Araştırmanın konusu olan Menyel Mescidi içindeki Hattat Kâmil Akdik’e ait mihrap, minber, müezzin mahfili üzerindeki yazılar ile mescid iç duvarlarını çevreleyen yaklaşık kırk metrelik celî sülüs Fetih Sûresi kuşağı, çini üzeri celî sülüs müsennâ esmâü’l-husnâ yazıları, ayrı ayrı incelemeye değer özellikte ve niteliktedirler. Yazıların daha sağlıklı anlaşılabilmesine imkân vermek üzere görseller çalışma içinde büyük ebatlarda sunulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma içinde, Menyel Sarayı’nın diğer bölümlerinde bulunan Kâmil Akdik’e ait yazıların yanında yine Türk hattatlardan Mehmet Esad Yesârî, Mustafa Râkım, Abdullah Zühdî ve Mehmet Nazif Efendi’ye ait yazılara da yer verilmiştir. Ayrıca Menyel sarayı içinde Mısırlı hattat Seyyid İbrâhîm ve döneminin sanatını yansıtması açısından hattatı belli olmayan fakat önem arz eden diğer hattatların yazılarına da yer verilmeye çalışılmıştır. Bahsi geçen hattatlara ait bütün yazılar okunup transkribe edilmiş, Arapça ibâreli metinler de tercüme edilerek üçüncü bölümde katolog içinde ayrıca sunulmuştur. Bu araştırmaya konu olan yazıların bulunduğu saray, sarayın bölümleri, bânîsi ve hattatları hakkındaki bilgiler, Arapça ve Türkçe kaynaklardan yararlanılarak araştırmanın daha kapsayıcı bir şekle dönüşmesine gayret edilmiştir. Menyel Sarayı’nın bütün bölümleri bilfiil yerinde fotoğraflanıp tasnîf edilerek araştırmanın içine dâhil edilmiştir.

Cairo’s Manial Palace, located on a small island in the Nile River, was built by Prince Muhammad of the Hidiv family. The palace mosque is of particular architectural and artistic interest. The primary motivation for this project has been Prince Muhammed Ali’s special commission of Turkish calligrapher Khattat Ahmet Kâmil Akdik for the entirety of the mosque’s jali (جلي ) works. Khattat Kâmil Akdik’s works in the Manial Palace mosque in the mihrap (محراب ), minbar (منبر ), muezzin mahfili (محفل المؤذن ), his inscription of Sûrah el-Fath encompassing approximately forty square meters of the mosque’s inner walls, as well as his jalî suluth müsennâ ( جلي ثلث مثني ) – mirrored style calligraphy - inscriptions of the Esmâu’l-husnâ (Ninety-Nine Beautiful Names of God) are all, in their own right, worthy of individual investigation and appreciation. Images of these works have been enlarged and presented here, in order to make them clearer and more intelligible. This thesis has also allotted space to the works of Turkish calligraphers Mustafa Râkım, Mehmet Esad Yesârî, Abdullah Zühdî and Mehmet Nazif Efendi which are located in other sections of Manial Palace. The work of Egyptian Khattat Seyyid İbrâhîm and the anonymous yet culturally and historically significant works of other calligraphers of the period found within the palace are also considered. The inscriptions of all the above named calligraphers have been deciphered, translated, transcribed, and cataloged in the third chapter. This thesis also presents biographical information about the builders and calligraphers involved in the Manial Palace project collected from both Arabic and Turkish sources, as well as photographs of the various wings of Manial Palace. These photographs were taken specially for and have been cataloged as a part of this thesis.