Ahmed b. Ferah el-İşbîlî’nin (ö.699/1300) “Garâmî Sahîh”Adlı Manzûmesinin Hadis Usûlü Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

İslam ilim tarihinde, Hadis usûlü alanında yazılan ilk manzum eser olarak bilinen “Garâmî Sahih” manzûmesi ile İbn Ferah el-İşbîlî (ö. 699/1300), hadis usûlüne farklı bir zenginlik katmıştır. Bu manzûme, 20 beyitlik kısa bir eser olmasına rağmen, İslam dünyasında büyük ilgi görmüş, farklı zamanlarda değişik âlimler tarafından, hakkında 40’tan fazla şerh ve hâşiye yazılmıştır. Bu eserden sonra, İslam dünyasında hadis usûlü manzûmeleri gelişmiş, kısa (20-100 beyit), orta (100- 500 beyit) ve uzun (500-1000 beyit ve üzeri) birçok manzûme ve (1000 beyit ve üzeri) elfiyeler yazılmıştır. Şihabüddin el- Hüveyyî (ö.693/1294), Zeynüddin el-Irakî (ö.806/1404), Muhammed b. Abdurrahman el-Berşensî (ö.808/1406) ve Celalüddin es-Süyûtî (ö.911/1506) gibi âlimlerin Elfiye’lerine; Şemseddin el-Mecdüddin el-Fîrûzâbâdî (ö.817/1415), Kemalüddin eş-Şümünnî (ö.821/1419), İbn Zekrî et-Tilimsânî (ö.899/1494) ve Radıyyüddin el-Gazzî (ö.935/1529) gibi âlimlerin manzûmelerine ilham kaynağı olduğunu söyleyebileceğimiz bu manzûmede İşbîlî, sahih, zayıf, hasen, mu’dal, mürsel, mevkuf, merfu’ gibi hadis usûlü terimlerinin lafızlarını zikrederek, sevgi ve aşk konulu bir gazel üretmiştir. Böylece hadis usûlünü, teknik terimlerin ağırlığı altında kalmaktan çıkarıp ilim ehli nezdinde daha cazibeli bir yapıya büründürmüştür.

Ibn Farah al-Ishbeeli’s poem named “Gharaami Saheeh (My love is true) about the methodology of Hadith is considered in the history of Islamic sciences as the first poem written in this field. Even though it has comprised short content of 20 couplets only, it has attracted great attention of many scholars that more than 40 commentarial books have been written about it. After this poem, many others have appeared, succeeding each other till current age. Therefore, it is possible for us to say that this field, after him, has been subsequently developed and reached up to a position that great poems comprising thousand couplets, have been written by different scholars like Shihab al-din al-Khuwaiyi, Zayn al-din al-Iraaqi, Jalal al-din Soyuuti and others. Ishbeeli, in this poem, just provided the names of terminologies used in the methodology of Hadith as Saheeh, Hasen, Dha’eef, etc, and made up a beautiful poem whose topic is love.