Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi E.H 1512 Numaralı Mantıku't-Tayr Nüshası Minyatürlerinin Tasarım Çözümlemesi

Abstract

Klasik eserler, toplumun farklı kesimleri tarafından beğenilen ve alanında yetkin olan, zamana meydan okuyan, Nesilden nesile aktarıla gelmiş olan ve her çağın problemlerine cevap veren nitelikte olan eserlerdir. İranlı mutasavvıf şair Ferîdüddîn Attâr’ın kaleme aldığı Mantıku’t-tayr isimli mesnevi türünde yazılmış olan klasik eserde Attar, özünde vahdet-i vücut inancını çerçeve hikâye olarak anlatırken, tasavvufî düşüncelerini kuşlar aracılığıyla okuyucuya aktarır. Söz konusu hikâye daha önce Gazali’nin Arapça ve Farsça yazmış olduğu “Risaletü’t-tayr” adlı eserinde de yer almaktadır. Türk edebiyatında önemli bir yere ve öneme sahip olan eserde kuşların dilinden kısa hikâyeler yer alır. Eserin başta İran ve Türkiye olmak üzere dünyanın çeşitli kütüphanelerinde çok sayıda yazma nüshası bulunmaktadır. Bu çalışmada Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Emanet Hazinesinde bulunan 1512 envanter numaralı Mantıku’t-tayr nüshasında yer alan 8 adet çift sayfa halinde betimlenmiş minyatür araştırma ve inceleme konusu olarak seçilmiştir. Çalışmada giriş başlığı altında, minyatür sanatı, klasik şark hikâyeleri konularına değinilmiş ve çalışmanın amacı kapsamı ve yöntemi ile ilgili bilgiler verilmiştir. İki ana başlıktan oluşan tezin ilk bölümünde, eserin müellifi olan Ferîdüddîn Attâr’ın hayatı, eserleri ve Mantıku’t-tayr isimli eserin edebî özelliklerine dair bilgiler verilmektedir. ikinci bölümde, TSMK EH. 1512 envanter numaralı yazma eserin tezyini yönden incelenmesi ve eserde bulunan 16 minyatür, minyatür tekniği ve kompozisyon kurgusu açısından incelenmiştir. Sonuç kısmında benzerlik gösteren eserler ile karşılaştırma yapılmıştır.

Classical works are the works that are admired by different segments of society and are competent in their field, defy time, have been transferred from generation to generation and are responsive to the problems of every age. In the classical work written by the Iranian Sufi poet Feriduddin Attār in the mesnevi type Mantıku’t-tayr, Attar tells the essence of pantheism (vahdet-i vucut) as a frame story while Attâr conveys his sufistic (mystical) thoughts to the reader through birds. The story in question is also included in Ghazali's work called Risaletüt-tayr, written in Arabic and Persian. It has an important place in Turkish literature and it contains short stories from the language of birds. There are works of a large number of manuscripts in the world's various libraries, particularly in Iran and Turkey. In this study, miniature descripted as 8 double-page miniatures in Mantıku’t-tayr number 1512, which is located in the Safety Treasure of Topkapı Palace Museum Library, has been chosen as the subject of research and examination. İn the introduction of the study, which consists of two main titles, the topics of miniature art, classical oriental stories are mentioned under the main title of the introduction and information is given about the aim, scope and method of the study. In the fırst part, information on the life of Ferîdüddîn Attâr, the author of the work, his works and the literary characteristics of the work Mantıku’ttayr are given. In the second part, manuscript with the number of TSMK EH.1512 has been analysed in terms of decoration and 16 miniatures, miniature technique and composition fiction has been examined. In the conclusion, a comparison was made with similar works.