Topkapı Sarayı'nın IV. Avlusundaki Yapısal Dönüşümler

Abstract

Fatih Sultan Mehmed İstanbul’un fethinden sonra Beyazıt’a inşa edilen ilk sarayın ardından, şehrin son derece kıymetli manzaraya hakim bir noktasını seçerek yeni bir saray yapılması emrini vermiştir. İnşa emri verilen Yeni Saray büyük bir titizlilikle planlanarak yüzyıllar boyunca eklemelerle ve dönüşümlerle gelişimini sürdürmüştür. Sarayın en özel avlusu olan Dördüncü Avlu, Enderun Avlusu olarak adlandırılan Üçüncü Avlu’nun içine konumlandırılmış, manzaraya hakim bir noktada yer almaktadır. Sofa-i Hümayun olarak da adlandırılan Dördüncü Avlu, içinde barındırdığı köşkleri, havuz ve bahçeleriyle ün salmıştır. Avluda yer alan; Havuzlu Mermer Sofa, Sünnet Odası, Revan Köşkü, Bağdat Köşkü, İftariye Kameriyesi, Kara Mustafa Paşa Köşkü/ Sofa Köşkü, Sofa Cami ve Mecidiye Köşkü, padişah ve hanedan tarafından kullanılan yapılar olmakla beraber Hekimbaşı Odası/ Baş Lala Kulesi ile Esvap Odası ise hizmet için kullanılan yapılardır. Çalışma kapsamında, Topkapı Sarayı’nın Dördüncü Avlusu’nun İstanbul’un fethinden itibaren günümüze kadar gerçekleşen yapısal dönüşümlerinin araştırılmasının yanı sıra avluda değişime uğramış ve yok olmuş yapılar ile yok olma sebepleri de irdelenmiştir. Ulaşılan kaynaklar ve arşiv belgelerinden yapılan çıkarımlar yazılı olarak aktarılmıştır. Elde edilen veriler ışığında avlunun yüzyıllara göre geçirdiği dönüşümlerin restitüsyon çizimleri yapılmıştır.

After the conquest of İstanbul, Fatih Sultan Mehmet ordered the construction of a new palace choosing an important point of the city overlooking the very precious view after the first palace built in Beyazıt. The new palace to be built maintained its progress by studious planning with additions and transformation for centuries. The fourth courtyard, the most special courtyard of the palace, was located in the third courtyard called Enderun Courtyard and overlooked a scene. The fourth courtyard, also called as Sofa-i Hümayun was reputed by its kiosks, pools and gardens. Marble Terrace with pool, Circumcision Chamber, Revan Kiosk, Baghdat Kiosk, İftar Pavilion, Kiosk of Kara Mustafa Pasha/ Sofa Kiosk, Sofa Mosque and Mecidiye Kiosk in the courtyard were used by Sultans and the dynasty, while Head Physician’s Pavilion/ Tower of the Head Tutor and Wardrobe Chamber were used as service buildings. In the scope of this study, beside the investigation of the structural transformation of the fourth courtyard of Topkapı Palace after the conquest of İstanbul until present day, the buildings that underwent change or disappeared were examined with the reasons of their disappearance. The deduction from the sources and archival files were transferred as writing. In the light of the information obtained the transformation of the restitution plan of the courtyard by centuries were drawn.