Aristoteles, John Philoponus ve İbn Sînâ Fiziğinin Zorlamalı Hareket Üzerinden Karşılaştırmalı İncelenmesi

Abstract

17. yüzyılda Isaac Newton’un Principia’sında Hareket ve Yerçekimi Yasaları’yla son halini verdiği hareket kavramı Antik Yunan’da Aristoteles ve İslam Dünyası’nda İbn Sînâ gibi filozofların üzerinde çalıştığı en önemli konulardan biri olmuştur. İbn Sînâ Kitâbu'ş-Şifa külliyatının Fizik kitabında, Aristotelesçi geleneği takip ederek doğa felsefesi kapsamında hareket konusunda çalışmalarını sürdürmüş ve kasri meyil teorisini ortaya atmıştır. Bu çalışmada İbn Sînâ’nın Aristoteles’ten devraldığı bilim mirasının hareket konusundaki gelişmeleri ve onun sonraki çağlara etkisi incelenmiştir. Bunu yaparken öncelikle Aristoteles’in genel doğa felsefesi, hareket ilkeleri ve zorlamalı hareket hakkındaki görüşleriyle başlayıp, onun fikirlerine yorumlar, şerhler ve reddiyeler yazan John Philoponus’un impetus teorisine değinerek ardından İbn Sînâ’nın hareket ilkeleri ve kasri meyil teorisi incelenmiştir. İbn Sina’nın Aristoteles ve Philoponus’un dinamik konusunda görüşlerine katıldığı ve onlardan ayrıldığı noktalar tespit edilip İbn Sina’nın dinamik teorisinin özgün yönleri belirginleştirilmiştir. İbn Sina’nın dinamiğinin modern fiziğe katkısı ve etkisi değerlendirilip çalışma sonuçlandırılmıştır.

The concept of motion which Isaac Newton put the final form of it in his Principia with the Laws of Motion and Gravity in the 17th century, was one of the most important issues that philosophers like Aristotle in Ancient Greece and Ibn Sînâ in the Islamic World worked on. Avicenna in the Physics book of the Healing, continued his studies on motion within the scope of natural philosophy by following the Aristotelian tradition and put forward the theory of forced inclination. In this study, the developments of the scientific heritage that Avicenna inherited from Aristotle and its effects on the next ages are examined. In doing so first of all, starting with Aristotle’s general philosophy of nature, principles of motion and forced motion, then refering to the impetus theory of John Philoponus who wrote comments, explanations and rejections to Aristotle’s ideas, finally Avicenna’s principles of motion and his forced inclination (mayl) theory were examined. The points where Avicenna agreed with Aristotle and Philoponus’ views on dynamics and where he differed from them were determined and the original aspects of Avicenna’s dynamic theory were clarified. The contribution and impact of Avicenna’s dynamics on modern physics was evaluated and the study was concluded.