İdrîs-i Bidlîsî’nin Selim-Nâme’sinin Tahkik ve Tercümesi

Abstract

Sultan Selim dönemi çok kısa fakat çok uzun zamanlara sığdırılamayacak kadar büyük fetihlerin yapıldığı bir zaman dilimidir. Bu büyük fetihler, birçok alanda gelişmelerin ve yeniliklerin ortam bulmasına sebep olmuştur. Bu dönemde saraya yakın ve olayların içinde bulunan müellifler tarafından yazılan Selim-nâmeler Yavuz Sultan Selim’in ya doğumundan itibaren vefatına kadar veyahut önemli bir olaydan başlayıp önemli bir başka olaya kadar olan bir dönemi anlatan manzum, mensur veya manzum mensur bir arada Arapça, Farsça ve Türkçe yazılan biyografik eserlerdir. Şimdiki adı, T.C. Cumhurbaşkanlığı Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı, eski ismi ise Topkapı Saray Müzesi Kütüphanesi (TSMK) olan Kütüphaneye ait R. 1540 demirbaş nolu Farsça Selim-nâmeyi Yüksek lisans tez çalışması olarak, tahkik, tercüme ve Ebülfazl Mehmed Efendi’nin kendi eseri olan Selim şâh-nâme’nin içine almış bulunduğu babası İdrîs-i Bidlîsî’ye ait Selim-nâmeyi belirlemeye yönelik bir çalışmayı amaçlamaktadır. Yavuz Sultan Selim’in saltanat öncesi ve sonrasıyla ilgili önemli bilgiler veren Selim-nâme, Anadolu’da ki: ayaklanmaları önlemek için alınan sert tedbirleri içeren önemli bilgiler vermektedir. Çaldıran Savaşı’ndan sonra, Yavuz Sultan Selim tarafından olağanüstü yetkilerle donatılarak Kürdistan, bölgelerindeki bey ve ileri gelenlerin kazanılması için gönderilen İdrîs-i Bidlîsî bölgedeki Kürt beyleriyle geçmişte gelen mezhebi, irsi bağ ve dostluk ilişkilerine dayanarak Şah İsmail’in baskısı altındaki bu bölge beylerinin Osmanlı Devleti’yle birlikte hareket etmelerini sağlamıştır. İdrîs-i Bidlîsî, Mısır seferine de Mercîdâbık Savaşı’ndan sonra katılıp padişahın yakınında yer almıştır. Selim-nâme mensur olarak hikâye tarzında yazılmıştır. Fakat anlatılan olayın anlam ve bütünlüğüne uygun olarak çok fazla sayıda ayeti kerime, hadis-i şerif, atasözü ve birçok şairin beyit ve şiirlerinden faydalanılmıştır. Eser Yavuz Sultan Selim’in vefat başlığı ve vefatını anlatan kısa bir şiirle bitmektedir.

Despite short administration period of Selim I, the expansion of Ottoman Empire was enormous during his administration. This expansion created a fruitful atmosphere and it provided some developments in many areas of the life. Selim-name, a kind of biographical/informative notes that reflect turning points of the Selim I period, written by writers from Ottoman elites and writers involved important events in Arabic, Persian and Turkish languages. The purpose of this thesis is define/unearth İdris Bidlisi’s Selim-name from Ebulfazl Mehmed’s Selim-name (it contains his father’s book, Selim-name) and providing an appropriate translation/review of the İdris Bidlisi’s Persian version of the Selim-name (coded as R.1540 at the Presidency of the Republic of Turkey, the Directorate of National Palaces) to academic world of the history. The book coded as Selim-name provide us important information about Selim I period. In addition to this, it gives us valuable information about Jelali Revolts and Sultan’s harsh measures taken against uprisings in Anatolia. İdris-I Bidlisi, who visited Kurdish Region after Caldıran War by private order of Selim I, tried to convert nobel Kurdish lords based on past relations, religious background and traditions against to Shah Ismail. After his visit, Kurds started to support Ottomans on the region. In addition to this, he participated to conquest of the Egypt with Selim I. The style/type of the book is a story book. However, it includes; verses from the Quran, hadith, proverbs and poems in accordance to main idea. Also book ends with a short poem that describes death of Selim I.