İstanbul’daki 16-18. Yüzyıllara Ait Medreselerin Mevcut İşlevlerinin Koruma Amaçlı Değerlendirilmesi

Abstract

The madrasas, which occupy an important place in the historical urban fabric of Istanbul, were established as institutions of higher and secondary education. In this paper, madrasas built between the 16th-18th centuries, starting with the Ottoman classical style and ending with the Ottoman baroque style until the beginning of the radical changes in the 19th century, were handled. With the help of the archival documents and photographs, a comparison of the past and present states of preservation was accomplishable and in addition, the previous repairs of the structures were examined. Moreover, interviews which were conducted with the managers-in-charge helped to evaluate the approach of the current users towards the cultural heritage. In the study, the locations of madrasas, their plan types, known repairs, registration status and dates as cultural assets, relevant decrees of the board of conservation, known and current functions were identified. Considering that madrasas are also cultural assets, their users are expected to be aware of cultural heritage and its values. The needs and demands regarding a new function to a madrasa should be determined within the scope of the conservation projects by experts in terms of prioritizing the preservation of cultural heritage.

Amaç: İstanbul’un Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak bilim, eğitim ve kültür alanında önemli bir merkez olmasının doğal bir sonucu olarak başkentte pek çok eğitim yapısının inşa edilmiştir. İstanbul’un Osmanlı dönemi eğitim yapıları içinde medreseler önemli yer tutar. Bu araştırmada, başkent İstanbul’da Osmanlı klasik üslubunun yerleştiği 16. yy. ile köklü bir değişimin başladığı 18. yy sonuna kadar inşa edilen orta ve yüksek dereceli eğitim yapıları olan medreseler tespit edilerek, koruma sorunlarının belirlenmesine çalışılmıştır. Yöntem: Arşiv belgeleri ve eski fotoğraflar yardımı ile medreselerin geçmişteki ve günümüzdeki durumları karşılaştırılarak, yapılan onarımlar irdelenmiştir. Bir alan çalışması ile tüm medreselerin mevcut durumları yerinde incelenmiştir. Ayrıca yönetici ve kullanıcılarla anket çalışması yapılarak kültürel mirasın ve kültürel değerlerin tanıtılması ve korunması konusundaki düşünceleri tespit edilmiştir. Bulgular: Çalışmada incelenen 61 medresenin 8 tanesinin 2017 yılında onarımda olduğu, 41 tanesinin vakıf/dernek, 12 tanesinin kamu hizmetinde (idari, iktisadi, sosyal ve bilimsel-teknik-kültürel hizmetlerde) kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca oldukça geç tescillendikleri belirlenmiştir. Sonuç: Medrese yapıları, aynı zamanda birer kültür varlığı oldukları için kullanıcılarından faaliyet gösterdikleri alan dışında, kültürel miras ve koruma konusunda bilinçlenmeleri ve kültürel değerleri korumaya yönelik çalışmalarda bulunmaları beklenmekte; medreselerin daha ziyade kamu yapısı olarak sosyal kamu hizmetleri ile bilimsel-teknik-kültürel kamu hizmetlerinde kullanılması tavsiye edilmektedir.