Rafael Romanının Tercümesine Dair Recaizade Mahmud Ekrem’in Tenkidi ve Hüseyin Dâniş’in Cevabı Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Bu makalede Recaizade Mahmud Ekrem’in az bilinen, bugüne kadar yayımlanmış eserleri içinde yer almamış; kendisi hakkında yapılan çalışmalarda da pek konu edilmemiş bir tenkit metni ile Hüseyin Dâniş Bey’in söz konusu tenkide verdiği cevabın neşirleri yapılacak; iki metnin devrin tercüme tartışmaları içinde tuttuğu yer değerlendirilecektir. M[ehmed] S[alahaddin] ve A[hmed] L[ütfullah]’ın Lamartine’den çevirdikleri Rafael romanının tercüme müsveddeleri, değerlendirmesi için kendisine ulaştırıldıktan sonra Recaizade Mahmud Ekrem, uzun sayılabilecek bir tenkit kaleme alır. Tercümeyi, müsveddeleri kendisine ulaştıran Hüseyin Dâniş Bey’e ait zanneden Recaizade, tenkidi de ona hitaben yazar. Hüseyin Dâniş Bey ise hem “üstad”ın ilgisine övgü hem de tenkide karşılık olacak bir cevabi yazı kaleme alır. Her iki metin de mütercimler tarafından 1314 (1898) tarihinde yayımlanan Rafael tercümesinin başına konulur. Her iki metin de tercüme usûlüne dair önemli görüşler ihtiva eder. Bilhassa Recaizade Mahmud Ekrem’in tercüme üzerine genel ve özel görüşlerinin yer aldığı metin, Türk edebiyatında klasikler tartışmasının yapıldığı bir dönemde kaleme alınmış olması bakımından ayrıca önemlidir. Klasikler tartışmasına yazılarıyla dâhil olmuş Hüseyin Dâniş’in tercümeye dair görüşleri de bu bakımdan dikkate değer.Bu makale, her iki metnin neşri ve değerlendirmesi ile birlikte hem Türk edebiyatının en önemli simalarından Recaizade Mahmud Ekrem’e dair hem de Tanzimat’tan sonra edebiyat sahasında ortaya çıkan yenileşme hareketinin en önemli taşıyıcılarından olan tercümelere dair araştırmalara bir katkı sağlamayı hedeflemektedir.

In this article, Recaizade Mahmut Ekrem’s criticism text, which is known less, has not been included among his published works and has not been mentioned in the studies about him, and Hüseyin Dâniş's response to the aforementioned criticism will be explained and the roles these two texts played in the translation discussions of the era will be evaluated. Recaizade Mahmud Ekrem writes up a long criticism after he receives the translation drafts of the novel named Rafael which was translated by M[ehmed] S[alahaddin] and A[hmed] L[ütfullah] from Lamartine for evaluation. Recaizade, who thinks that the translation belongs to Hüseyin Dâniş, who delivered the drafts to him, writes the criticism addressing him. Hüseyin Dâniş writes a response letter which both praises the attention of the "master" and replies to his criticism. Both texts are then placed at the beginning of the translation of Rafael published by the translators in 1314 (1898). Both texts contain important opinions on the translation procedure. The text that includes Recaizade Mahmud Ekrem's general and personal views on translation is particularly important since it was written at a time when a debate on the classics in Turkish literature was going on. Hüseyin Dâniş's views on translation, who participated in the classics debate with his writings, are also noteworthy in this respect. This article aims at contributing to the research on both Recaizade Mahmud Ekrem, who is one of the most important figures of the Turkish literature, and on the translations that are one of the most important indicators of the innovation movement that emerged in the field of literature after Tanzimat.