Ruhları Konuşturmak: A‘mâk-ı Hayâl, Mezâmîr-i Felsefeden İnsaniyete Veche Veren Büyük Ruhlar ve Rü’ya’nın Spiritüalist Kökleri

Abstract

Filibeli Ahmed Hilmi’nin A‘mâk-ı Hayâl’i, Tahir Harîmî Balcıoğlu’nun Mezâmîr-i Felsefeden İnsaniyete Veche Veren Büyük Ruhlar’ı ve Cafer Ergin’in Rü’ya adlı eserleri modern spiritüalizmin kurucusu Allan Kardec’in düşüncelerinden belirgin izler taşır. Spiritüalizmin etkisi, bu üç eserde de rüya içerisinde büyük ruhların konuşturulmasına dayanan ortak bir anlatım tarzının kullanılmasını sağlamıştır. Bu anlatım tarzının en büyük özelliği, ruhu ve ruh kavramının dinî ve felsefî muhtevasını bizzat ruhların kendisine söyletmektir. Bu tür eserler içinde en bilineni olan A‘mâk-ı Hayâl, Filibeli Ahmed Hilmi’nin ruhun varlığına dair yaşadığı tereddütlerden sonra onun varlığına ikna olduğu spiritüel tecrübelere dayanmaktadır. Aynı şekilde Tahir Harîmî de kendisine anlatılan spiritüel bir tecrübeden yola çıkarak eserini kaleme almıştır. Bu çalışmada ilk olarak Filibeli Ahmed Hilmi ve Tahir Harîmî’nin kitaplarını kaleme almadan evvel yaşadıkları ruhî hadiselere yer verilmiş ve her iki yazarın da spiritüalizmle olan ilişkisi gösterilmeye çalışılmıştır. Filibeli Ahmed Hilmi’nin ruha dair düşüncelerinin değişimi, Şehbal dergisinde yayınladığı hatırat özelliği gösteren “Eski Fikirler, Yeni Şekiller: Ulûm-ı Garîbe ve İspitirizma” başlıklı yazılarından yararlanılarak ortaya konulmuştur. Daha sonra Allan Kardec tarafından kaleme alınan Ruhlar Kitabı’nın bahsi geçen üç eser üzerindeki tesiri irdelenmiştir. Bu tesir; eserlerin yazılış amacı, ruh, rüya ve Hz. Peygamber vurgusu başlıkları altında incelenmiş ve bu başlıklarla ilgili eserlerden alınan örneklere yer verilmiştir.

Filibeli Ahmed Hilmi’s A‘mâk-ı Hayâl, Tahir Harîmî Balcıoğlu’s Mezâmîr-i Felsefeden İnsaniyete Veche Veren Büyük Ruhlar, and Cafer Ergin’s Rü’ya have clear traces of the thoughts of Allan Kardec, the founder of modern spiritualism. The influence of spiritualism has resulted in the use of a common narrative style in these three works, which is centered around the communication of great spirits through dreams. The most important feature of this style of expression is that the spirits themselves tell the spirit and the religious and philosophical content of the concept of spirit. A’mâk-ı Hayâl, which is the most well-known among such works, is based on the spiritual experiences of Filibeli Ahmed Hilmi, was initially hesitant about the existence of the soul, but eventually became convinced through his experiences. Likewise, Tahir Harîmî wrote his work based on a spiritual experience told to him. In this study, firstly, the spiritual events experienced by Filibeli Ahmed Hilmi and Tahir Harîmî before they wrote their books are included and the relationship of both authors with spiritualism is tried to be shown. The change of Filibeli Ahmed Hilmi’s thoughts on the soul is revealed by utilizing his memoirs published in Şehbal magazine titled “Eski Fikirler, Yeni Şekiller: Ulûm-ı Garîbe ve İspitirizma”, a memoir published in Şehbal magazine. Later, the effect of The Spirits Books, written by Allan Kardec, on three works mentioned was examined. This effect is examined under the titles of the purpose of writing, spirit, dream and Prophet Muhammad emphasis and examples taken from the works about these titles are given.