Menakîb-iʿAli Es-Semerkandî, Seyyid Nizam Efendi (Metin, Dil İncelemesi, Sözlük)

Abstract

Bu doktora tezinde, Seyyid Nizam Efendi tarafından Hicri 1082, Miladi 1671 yıllarında tercüme edilmiş olan Menāḳıb-ı ʿAli Es-Semerḳandī adlı eserin transkripsiyon, dil incelemesi, dizin ve sözlük çalışması yapılmıştır. Eser, XVII. yüzyılda Nizam Efendi tarafından Farsça’dan Türkçe’ye tecüme edilmiştir. Bu eser, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Hacı Mahmud Bölümü, 4603 numarada bulunmaktadır. Eser harekeli nesih ile yazılmıştır. Eserin konusu Ali es-Semerkandi ve onun hayatı çevresinde oluşan menkıbelerdir. Eserde Klasik Osmanlı Türkçesinin (XVII. yy.) dil özellikleri görülebildiği gibi, yenileşme devri Osmanlı Türkçesinin (XIX-XX.) dil özellikleriyle de karşılaşılmaktadır. Bu yönüyle eser, bir geçiş dönemi eseri olarak değerlendirilebilir. Eser üzerindeki çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Menāḳıb-ı ʿAli Es-Semerḳandī’nin eser tanıtımı, tercüme sebebi, yazar hakkında bilgi, yazarın seyahatleri ve diğer eserleri hakkında genel bir bilgi verilmiştir. İkinci bölümde eserin dil özellikleri ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise transkripsiyonlu metin verilmiştir. Dördüncü bölümde dizin ve sözlük bulunmaktadır. Son olarak sonuç bölümü ve kaynakça ile çalışma tamamlanmıştır.

The transcription, longuage analysis, index dictionary study of work named Menāḳıb-ı ʿAli Es-Semerḳandī, which was translated by Seyyid Nizam Efendi in hijri 1082 and 1671 gregorian, was carried out in the study. This work is in the number 4603 of the Hacı Mahmud section of the Süleymaniye Manuscripts Library. The work was written in naskh ana anecdotes about his life. İn the work , besides the language features of Classical Ottyoman Turkish (XVII. century), there ara also linguistic features of the Ottoman Turkish of the modernization period (XIX-XX.). In this respect, the work can be considered as a transitional period work. Our study on the work consists of four chapters.In the first chapter, the introduction of Menāḳıb-ı ʿAli Es-Semerḳandī, the reason for translation, information about the author, and general information about the author’s travels and other works are provided. In the second chapter, the language features of the aork are examined in detail. In the third chapter, the transcripted text is given. The fourth chapter contains an index and a dictionary. Finally, the study was completed with the conclusion chapter ana bibliography.