Kur'ân'ı Kerîm'in Sözdiziminde Fâ'il ile Mef'ullerin Yer Değişimi ve Türkçeye Tercümesindeki Gelişmeler (Aynü'l-Hayat Tercümesi Bir Model Olarak)

Abstract

Bu tez, Kur'an-ı Kerîm‟in sözdiziminde mefûlün öne alınması (Takdim) ve fâilin geriye bırakılması (Tehir) işlemlerinin sözdizimsel ve retorik (söylemsel) etkilerini incelemekte olup, Arapça metin ile Türkçe çevirisi olan „Aynü‟l-Hayât arasında karşılaştırmalı dilbilimsel bir tahlil gerçekleştirmektedir. Çalışmanın öncelikli amacı, cümle içindeki mefûlün yer değiştirtmesinin anlamın ince nüanslarına nasıl etki ettiğini ve bu değişikliklerin çeviride nasıl yansıtıldığını keşfetmektir. Bu sorunu ele almak için araştırma iki yönlü bir yaklaşım benimser. İlk olarak, mefûlün takdim edildiği ayetlerin belirlenebilmesi için Kur'an-ı Kerim‟in metni sistematik bir şekilde incelemiştir. Bu ayetler, 'Aynü‟l-Hayât tefsiri ve Diyanet İşleri Meali‟nden alınan Türkçe çevirileriyle birlikte bir tabloya belli bir sıralamaya göre toplanmıştır. İkinci olarak, bu ayetler ve çevirileri üzerinden karşılaştırmalı bir dilbilimsel analiz yapılmış ve Arapça metinde nesnenin öne alınmasıyla oluşturulan nüansların çevirilerde nasıl aktarıldığı değerlendirilmiştir. Bulgular, Kuran dilinin karmaşık dilbilimsel yapısını doğru ve derin bir şekilde anlaşılabilmesi için Nahiv (dilbilgisi) ve Belâgatın (retorik) ayrılmaz bir şekilde birleşmesi gerektiğini teyit eder. Ayrıca, Arapça ve Türkçe arasındaki dil bilgisel farklılıkların, Arapça cümlelerde öznenin veya nesnenin yerinin değiştirilmesinin (öne alınması veya geriye bırakılması) amaçladığı etkinin, Türkçeye çevrildiğinde bazen belirsizleşebileceğini vurgulamaktadır. Ayrıca, araştırma, Arapça edebiyatı içinde bu konu üzerine yapılan çalışmaların dağınık olduğunu ve sistematik bir Şekilde düzenlenmediğini ortaya koymaktadır. Bu yapısal eksiklik, özellikle mefûl ve fâilin yer değiştirmesi konusunda klasik alimlerin görüşlerini kapsamlı bir şekilde anlamaya çalışan araştırmacılar ve çevirmenler için önemli bir zorluk oluşturmaktadır. Bu yapı eksikliği, özellikle takdim ve tehir konusunda klasik bilginlerin anlayışlarını kapsamlı bir şekilde anlamaya çalışan araştırmacılar ve çevirmenler için önemli bir zorluk oluşturmaktadır. Ayrıca, bu durum Türkçe Kuran çalışmalarında var olan bir eksikliği ortaya çıkarır, çünkü bu önemli dilbilimsel olguya görece az önem verilmiştir, bu da bu alanda daha fazla bilimsel çalışma yapılması gerektiğini göstermektedir.

This thesis investigates the syntactic and rhetorical implications of the preposing (Taqdîm) of the object and the postposing (Takhîr) of the subject in the Quran, conducting a comparative linguistic analysis of the Arabic text and its Turkish translation ‘Aynu’l Hayât. The study‟s primary concern is to explore how the shifts in the placement of the object in the sentence affect the subtle nuances in meaning and how these shifts are reflected in translation. To address this problem, the study employs a two-fold approach. First, the Quranic text is systematically examined to identify verses where object preposing occurs. These verses are then collated in a table, with their corresponding Turkish translations from „Aynu’l Hayât and Diyanet İşleri. Second, a comparative linguistic analysis is conducted based on these verses and their translations to evaluate how the nuances created by the preposing of the object in the Arabic text are communicated in the translations. The findings confirm the intricate interplay of Nahw (syntax) and Balâghah (rhetoric) in understanding the Quranic Arabic‟s linguistic fabric. They also highlight how the syntax disparities between Arabic and Turkish can sometimes veil the effect intended from pre-posing or post-posing a sentence element in Arabic when translated into Turkish. Additionally, the research reveals that studies on this topic within Arabic literature are vast, scattered and not systematically arranged. This lack of structure presents a significant challenge for researchers, particularly translators, who strive to gain a comprehensive understanding of the scholars‟ insights into the subject of preposing and postposing. It also exposes an existing gap in the Turkish Quranic studies, as there is a relative lack of attention to this critical linguistics aspect, indicating the need for further scholarship in this area.