İbn Âbidîn’in Usûlcülüğü (Nesemâtü’l-Eshâr Özelinde)

Abstract

Mezhep merkezli telifin yaygın olduğu klasik devrin sonu ve modernizmden hemen önceki bir dönemde yaşamış olan İbn Âbidîn, fıkıh ve usûlüne dair çeşitli eserler kaleme almış önemli bir şahsiyettir. Hanefî mezhebinin sıkı bir müntesibi olan İbn Âbidîn’in fıkıh usûlüne dair kaleme aldığı Nesemâtü’l-eshâr haşiyesinin, neşet ettiği metin ve şerhin ortaya çıkması nazar-ı itibara alındığı takdirde eserin zengin bir usûl müktesebatının hasılası olduğundan söz edilebilir. Üç bölüm olarak hazırlanan tez çalışmasının birinci bölümünde konuya bir temel oluşturması için en genel hatlarıyla Hanefî usûlünün teşekkül tarihine ve mezhebin temel usûl parametrelerine temas edilmiştir. İkinci bölümde söz konusu haşiyenin merkezinde yer alan eserler olması hasebiyle Menâru’l-envâr metni ve onun İfâdatü’l-envâr adlı şerhinden ve müelliflerinden kısaca bahsetmek uygun görülmüştür. Ayrıca iç içe geçen metin, şerh ve haşiye yazım türlerinin birbirinden bağımsız değerlendirilemeyeceğinden ötürü fıkıh ilminin başlıca telif çeşitlerinden olan bu üç yazım türüne dair temel bilgi ve tespitlere yer verilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise İbn Âbidîn ve söz konusu eseri hakkında özet bir tanıtımın akabinde, müellifin haşiye özelinde usûl ilmine olan katkıları örneklerle ortaya konmaya çalışılmıştır.

Ibn Ābidīn, who lived at the end of the classical period and just before modernism, is an important figure who wrote various works on fiqh and usûl al-fiqh. Ibn Ābidīn, who was a strict follower of the Hanafī madhhab, wrote a gloss on usûl al-fiqh, Nesemāt al-ashār, which can be said to be the product of a rich procedural acquaintance, if the emergence of the text and commentary from which it emerged is taken into account. In the first chapter of this thesis, which was prepared in three parts, the history of the formation of Hanafī usûl and the basic procedural parameters of the madhhab were touched upon in the most general terms in order to provide a basis for the subject. In the second part, it was deemed appropriate to briefly mention the text of Menāru al-anwār and its commentary, Imādāt al-anwār, and their authors, since they are the central works of the commentary in question. Since the intertwined genres of text, commentary and gloss cannot be evaluated independently of each other, basic information and determinations about these three genres of writing, which are among the main types of writing in the science of fiqh, are included. In the third and final chapter, after a brief introduction about Ibn Ābidīn and his work, the author's contributions to the science of usûl in the field of glosses are tried to be revealed with examples