الأديبُ المؤرخُ شهِاَبُ الدِّين ابنُ عَرَبشَْا: < حياتهُ وآثاَرهُ > بين المصادر العربية والموسوعة الإسلامية لوقف الديانة التركي

Abstract

يتناول هذا البحث حياة علَم من أعام القرن التاسع الهجري وآثاره، عاش بين الشام ومدن ل المشرق الإسامي وباد العثمانيين ومصر، وهو الأديب المؤرِّخ صاحب التصانيف المختلفة ل ل شهاب الدين ابنُ عربشاه الدمشقي )ت 854 ه( من خال ما كتِب عنه في المصادر العربية وما ل كتِب عنه في الموسوعة الإسامية لوقف الديانة التركي، وقد تبين من خ ال البحث والمقارنة في ل ل هذه المصادر أن ثمّة اخت افات في بعض الأحداث التي مرّت في حياة ابن عربشاه، وفي عدد ل أولاده، وفي عدد الكتب التي ألّفها وفي عناوين بعضها، وفي كلّ هذه الاخت افات حاول البحث ل ترجيح الرواية الأقرب للقبول من خال الأسانيد التاريخية، وبخاصّة إن كان ما يعضد الترجيح هو ل ما كتبه ابن عربشاه عن نفسه فيما أرسله لصديقه المؤرخ جمال الدين أبي المحاسن يوسف ابن تغري بردي (ت 874 ه)، وأثبته الأخيرُ في كتابه < المنهل الصافي والمستوفي بعد الوافي >

Bu araştırma, hicrî IX. asırda Şam, Osmanlı coğrafyası ve Mısır’da yaşamış bir ismin hayatını ve eserlerini ele almaktadır. Bu isim, edebiyatçı, tarihçi ve birçok alanda eser sahibi olan İbn Arabşâh ed-Dımeşkî (v. 854/1450) dir. Kendisi hakkında Arapça kaynaklarda ve Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nde yazılanlardan hareketle, bu araştırmada ve söz konusu kaynaklarda yapılan karşılaştırmalar neticesinde İbn Arabşâh’ın hayatında yaşadığı bazı olaylar, çocukları ve telif ettiği kitaplar gibi hususlar hakkında görüş ayrılıklarının olduğu ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, ihtilaflar konusunda tarihi isnatlardan yola çıkarak tercihe şayan olan rivayetlere dayalı sonuçlar zikredilmiştir. Özellikle rivayetler arasındaki tercihte dayanak olan husus, İbn Arabşâh’ın, tarihçi arkadaşı, Ebü’l-Mehâsin Cemalüddîn Yûsuf b. Tağrîberdî (v. 874/1470) ye gönderdiği özgeçmişinde bizzat kendisi hakkında yazdıklarıdır. Bunu İbn Tağrîberdî, el-Menhelü’s-Sâfî ve’l-Müstevfî Ba’de’l-Vâfî eserinde kaleme almıştır.

This research focuses around the life of the famous 9th century scholar Shihab al-Din ibn Arabshah (d 854 hicri), a Damascene poet and historian with several remarkable writings who spent his life between Sham, the Muslim East, and Ottoman and Egyptian lands. The study draws upon Arabic and Islamic sources including references from the Turkish Religious Directory (Diyanet) (DİA). Through comparison and examination, different narratives about his life incidents, the number and titles of his writings, and the number of his children were identified. The study suggests about the most acceptable narrative using a range of historical documents, including ibn Arabshah’s own letters to his historian friend Jamal al-Din Yusuf bin Taghribirdi (d 874 hicri) which the later has documented in his book ‘Al-Manhal al-safi wal Mustawfi ba’d al-Wafi’.