Kadın Öğretmenlerin Bitmeyen Öğrenciliği: Çalıkuşu, Vurun Kahpeye ve Ankara’da Eril Özne Merkezli Karakter Tasarımları

Abstract

Cumhuriyet’in ilânından önce tefrikasına başlanan Çalıkuşu (1921) ile takip eden dönemlerde tefrika edilen Vurun Kahpeye (1923) ve Ankara (1933) romanları, dönem sosyolojisi hakkında veriler sunan, temsil gücü yüksek eserlerdir. Bahsi geçen romanların yazarları Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu da Cumhuriyet devri Türk edebiyatının önde gelen isimleri olmakla beraber, çeşitli söylem ve faaliyetleriyle Türk siyasi tarihine dâhil olmuş etkin figürlerdir. Makalede, milliyetçi çerçevede idealist söylemin hâkim olduğu bir zaman diliminde kaleme alınmış bu üç romandaki kadın öğretmen kahramanların karakter tasarımları, feminist edebiyat eleştirisinin sağladığı imkânlardan istifade edilerek mukayeseli bir yöntemle incelenecektir. Bahsi geçen öğretmenlerin ideallerine yönelme motivasyonları, kendilerini vatan hizmetine vakfetme sebepleri ve bu yoldaki deneyimleri; kadın öğretmenlerin etrafındaki erkek kahramanların, yazar tarafından onlara çeşitli biçimlerde öğretmen kılınmış oldukları hipotezi ekseninde ele alınacaktır. Söz konusu romanlardaki baş kahramanlar Feride, Aliye ve Selma, ilk etapta benzer ülkülere sahip ve vatana hizmet etmek gibi bir ortak noktada buluşan öğretmenler olarak tasarlanmış görünmektedir. Bu temel ortaklık göz önünde bulundurularak makalede, kadın öğretmenin tasarımı ve sosyal hayattaki ilişkileri bağlamında kadın ve erkek yazarların romanlarında kurgusal bir farklılık görülüp görülmediği, cinsiyetin öğretmen kadınlar özelinde vatana hizmet idealinin neresinde konumlandırıldığı ve kurguda eril öznenin etkisi gibi meseleler tartışmaya açılacaktır.

The Wren (1921), which was published before the proclamation of the Republic of Türkiye, as well as Vurun Kahpeye (1923) and Ankara (1933), which were published in the following period, are highly representative works that provide data on the sociology of their periods. The respective authors of these novels, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar and Yakup Kadri Karaosmanoğlu, were also prominent figures in the Turkish literature of the Republican era, as well as influential figures who were involved in Turkish political history with their various discourses and activities. This article will utilize the opportunities provided by the feminist literary criticism to comparatively analyze the character designs of the female teacher characters in these three novels that were written at a time dominated by nationalist and idealist discourses. The article will discuss these teachers’ motivations for pursuing their ideals, their reasons for devoting themselves to patriotic service, and their experiences on this path in the context of the hypothesis that the authors had assigned male protagonists around the female teachers to be their teachers. Feride, Aliye, and Selma, the protagonists of the novels in question, seem to have been initially conceived as teachers with similar ideals and who meet on the fundamental point of serving the homeland. When considering this basic commonality, the article will discuss whether any fictional difference occurs in the novels of male and female authors in the context of the design of the female teacher and her relations in social life, in which the concept of gender is positioned alongside the ideal of patriotic service in the case of female teachers. The study will also discuss the influence of the masculine subject in fiction.