Kayıp Sonrası Büyüme: Yas Süreci, Başa Çıkma Tarzları ve Bilişsel Çarpıtmalar Bağlamında Bir İnceleme

Abstract

Bu çalışmada yakın kaybı, çok yönlü bir bakış açısıyla incelenmesi ve kayıp sonrası büyüme olgusuna odaklanılması hedeflenmiştir. İki aşamalı yürütülen çalışmanın ilk aşamasında, Kayıp Sonrası Büyüme Ölçeği geliştirilmiştir. İkinci aşamada ise kayıp sonrası büyüme; yas süreci, başa çıkma ve bilişsel çarpıtmalar bağlamında incelenmiştir. Çalışmanın ilk aşamasındaki örneklem grubu; yakın kaybı yaşayan, kaybının üzerinden en az 3 ay ve en fazla 2 yıl geçmiş olan, 18-65 yaş arası 335 yetişkinden oluşmaktadır. İkinci aşamadaki örneklem grubunda ise aynı kriterlere göre çalışmaya dahil edilen 182 kişi yer almıştır. Kayıp Sonrası Büyüme Ölçeği’nin Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizi, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları sonucunda 26 maddelik 5 faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Ölçeğin alt boyutları şu başlıklarda belirlenmiştir: İşlevsellik, Kişisel Kaynaklar, İlişkisel Başa Çıkma, Yaşamı Anlamlandırma ve Uyum Sağlama. Çalışmanın ikinci aşamasında, analiz sonuçlarına göre hem yas belirtilerinin hem de kayıp sonrası büyümenin; cinsiyet, yaş ve kayba bağlı psikolojik sorunlar yaşama açısından farklılaştığı bulunmuştur. Bunun yanı sıra, yas belirtilerinin ayrıca medeni durum, kayba bağlı fiziksel sorunlar ve kaybın niteliği açısından da farklılaştığı tespit edilmiştir. Yordayıcı güç analizlerinde, kayıp sonrası büyüme üzerinde başa çıkmanın pozitif, bilişsel çarpıtmaların ise negatif yordayıcı etkisi olduğu görülmüştür. Yas süreci açısından ise katılımcıların travmatik deneyim puanları kontrol edildiğinde, kayıp sonrası büyümenin alt boyutlarından işlevselliğin ve uyum sağlamanın yas belirtilerini negatif yordadığı, yaşamı anlamlandırmanın ise yas belirtilerini pozitif yönde yordadığı tespit edilmiştir. Ulaşılan sonuçlar ilgili alan yazın bulguları ışığında tartışılmış ve kayıp sonrası büyümenin teşvik edilebilmesi için önerilerde bulunulmuştur.

The aim of the present study was to explore bereavement from a multidimensional perspective and to focus on the phenomenon of post-bereavement growth. At the first stage of this two-staged study, the Post-Bereavement Growth Scale was developed. At the second stage, the post-bereavement growth was examined within the context of grief process, coping and cognitive distortions. Sample group of the first stage consisted of 335 adults between the ages of 18-65 who have experienced bereavement, at least 3 months and at most 2 years ago. At the second stage, the sample group consisted of 182 people who were included in the study following the same criteria. Exploratory and Confirmatory Factor Analysis, validity and reliability studies of the Post-Bereavement Growth Scale demonstrated a 5-factor structure with 26 items. The sub-dimensions of the scale were determined as: Functioning, Personal Resources, Relational Coping, Making Sense of Life and Adjustment. At the second stage of the present study, results revealed that both the symptoms of grief and post-bereavement growth differed in terms of gender, age and psychological problems related to the loss. Moreover, it was found out that symptoms of grief also differed in terms of marital status, characteristics of the loss and the physical problems suffered with respect to the loss as well. The predictive power analyses yielded coping had a positive predictive effect on post-bereavement growth whereas cognitive distortions had a negative predictive effect. Regarding the grief process, controlling for the traumatic experience scores of the participants, functioning and adjustment, the sub-dimensions of post-bereavement growth, negatively predicted grief symptoms, whereas making sense of life was found out to be a positive predictor of the grief symptoms. The results were discussed in the light of the relevant literature findings and suggestions were made in order to foster post-bereavement growth.