Vakıflar ve Merkez Arasında Gelir Aktarımları ve Savaş Finansmanı

Abstract

17. yy sonlarında askerî seferler sonucu darlığa düşen Osmanlı Devleti hazinesi, gelirleri artırarak mali rahatlama sağlamak amacıyla, ilk akla gelen vergi düzenlemeleri, sikke basımı, tağşiş benzeri mali tedbirlerin ötesine geçen tedbirlere başvurmuştur. Bir çok sultan ve vezir vakfı benzeri devasa vakfın bütçe fazlalarının merkezî hazineye aktarılmakta olduğunu biliyoruz. Ancak, hazinenin mali darlığı aşmak ve askerî seferleri finanse etmek üzere vakıfların maaş ödemelerine el koymak gibi bir uygulamaya gitmesi, 17. yy sonlarında gerçekleşmiş bir ilktir. Bu durum hem Osmanlı Devleti'nde savaş finansmanı açısından bir yeniliktir hem de vakıfların olağan iktisadi ve sosyal faaliyetleri üzerinde etkisi bakımından dikkate değer bir uygulamadır. Bu çalışma, söz konusu teşebbüsün uygulanma aşamasını, mali boyutunu ortaya çıkarmak ve devletin tahsil edemediği mablağları da defterler tutarak izlediğini göstermek üzere kaleme alınmıştır.