Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Vakıf Taşınmazlarının Mekânsal Dönüşüm Süreçleri: Ankara Örneği

Abstract

Tarih boyunca çeşitli toplumlarda aynı düşünce temelinde kurulup gelişen ve karşılıksız yardım esasına dayanan vakıf kurumu, Türk kültür ve geleneğinde farklı boyutlar kazanmış, 20. Yüzyıla kadar olan süreçte Anadolu coğrafyasının vazgeçilmez unsuru olmuştur. Türkiye’de bugün merkezi ve yerel yönetimlerce yürütülmeye çalışılan temel kamu hizmetlerinin pek çoğu, asırlar boyunca bu kurum tarafından sağlanmıştır. Gerek bu hizmetlerin yürütülmesi, gerekse daha başka amaçlarla vakfedilen yapılı/yapısız binlerce taşınmaz, aynı coğrafyadaki mekânsal gelişmenin itici gücünü oluşturmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türk vakıflarının mekân boyutunu oluşturan söz konusu taşınmazların Cumhuriyet tarihi boyunca geçirdiği dönüşüm sürecinin, üst ölçekte tüm Türkiye’de alt ölçekte ise Başkent Ankara özelinde politika ve mekân boyutuyla irdelenmesidir. Tarihsel süreçte, vakıf taşınmazları Cumhuriyet öncesi dönemde temel olarak kamu hizmetlerinin sağlanmasında kullanılırken, erken Cumhuriyet döneminde yeni Başkent’in kentsel gelişimindeki en önemli aktörü olmuştur. Günümüzde ise Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün taşınmaz değerlendirme politikalarının etkisiyle yeni bir dönüşüm sürecine girmiştir.

The pious foundation which is established by the idea of gratuitous aid in various societies throughout history has gained a different dimension in Turkish culture and tradition and has become a vital component until the 20th century in the Anatolian geography. Many of the basic public services that are carried out by local and central government have been provided by this institution for centuries. Thousands of structured and unstructured properties of the pious foundations that are consecrated for various aims have become the driving forces of spatial development of the same geography. The purpose of this study is to explicate the transformation process of the Turkish pious foundation properties during the Republican history with its space and policy dimensions, both in Turkey in a general sense and deeply in Capital Ankara in the local scale. In the historical process, it is observed that while the pious foundation properties had been used for providing mainly the public services of the societies before the establishment of the Republic, they acted as crucial actors in the urban development of the new Capital in the early periods of the Republic. Currently, they have been faced with a new dimension of transformation with the effect of the property evaluation policies of the General Directorate of Foundations.