Halid Ziya Uşaklıgil’in roman kahramanlarında kültürel ve ahlaki bocalama

Abstract

Halid Ziya Uşaklıgil, Türk Edebiyatı’nda Avrupaî tarzda roman yazımının öncüsü olarak kabul edilmektedir. Kronolojik sırasıyla Sefîle, Nemîde, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekâsı, Mâî ve Siyah, Aşk-ı Memnû, Kırık Hayatlar ve Nesl-i Ahîr olmak üzere sekiz romanı bulunan Uşaklıgil’in romanlarındaki estetiğin temeli psikolojidir. Uşaklıgil’in romanlarında dikkati çeken psikolojik durumlardan biri, ‘bocalama’dır. Kahramanların yaşadığı bocalama psikolojisinin nedenlerini daha sağlam ifade edebilmek için çalışmanın ilk bölümünde gelenek ve modernlik kavramları üzerinde duruldu. İkinci bölümde bocalama psikolojisinin ne olduğundan bahsedilirken üçüncü bölümde Halid Ziya Uşaklıgil’e kadar gelen Türk romanında kültürel ve ahlaki bocalamanın nüvelerine değinildi. Çalışmanın esasını teşkil eden dördüncü bölümde ise Uşaklıgil’in adı geçen sekiz romanı, kahramanlarının yaşadıkları kültürel ve ahlaki bocalama psikolojisi açısından incelendi. Bununla birlikte, incelenen kahramanların hangi ortamda, hangi iç ve dış uyarıcılarla ve ne şekilde bocaladıkları ortaya koyuldu. Nihayetinde, kahramanların bocalamaları neticesinde hangi kararları aldıkları ve bu kararların roman kurgusuna nasıl katkıda bulunduğu yahut bütünüyle kurguyu nasıl oluşturduğu tespit edildi.

Halid Ziya Usaklıgil is accepted as the pioneer of novel writing in European style in Turkish Literature. It is a psychology based on the aesthetics of Usaklıgil's novels in eight chronological order; namely Sefîle, Nemîde, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekâsı, Mâî and Siyah, Aşk-ı Memnû, Kırık Hayatlar and Nesl-i Ahîr. One of the remarkable psychological situations in Uşaklıgil's novels is 'confusion'. In the first chapter of thesis, the concepts of tradition and modernity were emphasized in order to express more clearly the causes of the psychology of the confusion that the characters had experienced. What is the psychology of confusion it was mentioned in the second chapter and in the third chapter until Usaklıgil, the cores of cultural and ethical confusion in Turkish novel was mentioned. In the fourth chapter, which constitutes the basis of the study, the eight novels of Usaklıgil were examined in terms of cultural and ethical confusion psychology felt by characters. However, it was revealed in what environment the inspecting characters were examined, with which internal and external stimuli and how they were confused. Ultimately, it was determined how the characters made decisions on the basis of their confusions, and how these decisions contributed to the fiction of the novel or how they formed the fiction altogether.