İslam Kentinde Vakıfların Ticaret Bölgesinin Oluşumu Üzerine Etkisi: Hayrat-Akar İlişkisinin Döngüsel Doğası

Abstract

Bir hayırseverlik kurumu ve bir çeşit maneviyat, dindarlık ikonu olmanın ötesinde, vakıfların İslam kentlerinde kentsel mekânların oluşturulmasında etkisi vardır. Dini ve kültürel hizmetler, eğitim hizmetleri, sağlık hizmetleri, altyapı ve bayındırlık, sosyal güvenlik ve yardım hizmetleri, hayırseverlik hizmetleri gibi İslam kentinde gerekli olan birçok hizmet, vakıflar olarak kurulan fonlar aracılığıyla sağlanmıştır. Bu araştırmada, İslam şehrinin morfolojik izlerinden biri olan tarihi ticaret bölgesinin (çarşı) oluşumu ve gelişimi üzerinde vakıfların etkisini incelemek ve ticari mülkler ile dindar bir hareket olarak inşa edilen hizmet binaları arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmada İslam şehirciliğine vakıfların katkısı Kayseri’de çarşının gelişimi üzerinden analiz edilmiştir. Bu çalışma vakıfların İslam kentlerinin kentsel ticari altyapılarının kurulması ve yönetiminde önemli katkılara sahip olduğunu göstermiştir.

Beyond being an institution of philanthropy and a type of spirituality – piousness icon, the waqfs have impact on the creation of the urban spaces of Islamic cities. Many services required in the city, like religious and cultural services, education services, health services, infrastructure and public works, social security and support services, and philanthropy services, have been provided through funds established as waqfs. This research is intended to examine the impact of waqfs on the formation and development of historical commercial zone (bazaar) which is a morphological trace of the Islamic city and to reveal the relationship between commercial properties and service buildings of waqfs erected as a pious act. The contributions of waqfs to Islamic urbanism have been analysed in the development of bazaar, through the main example of Kayseri. This study has shown that waqfs have important contributions in the establishment and management of the urban commercial infrastructures of Islamic cities.