Gazi Ali Bey Camisi

Abstract

Makalede Kosova, Vıçıtırın’ da yer alan Gazi Ali Bey Camisi’nin koruma-onarım projesi anlatılmaktadır. Gazi Ali Bey Camisi, 14. yüzyılda inşa edilmiş, cami, medrese ve hamamdan oluşan aynı isimli vakfın bir parçasıdır. Tek mekânlı taş yığma olarak inşa edilmiş olan caminin önünde ahşap dikmelerle taşınan açık bir son cemaat mekânı bulunmaktadır. İç mekândaki ahşap kadınlar mahfili büyük ölçüde korunabilmiştir. Yapının hem harimin hem de önündeki son cemaatin üzerini örten köşeleri yuvarlatılmış ahşap kırma bir çatısı ve eskiden taş yığma olarak inşa edildiği tahmin edilen bir minaresi vardır. Yazıda proje hazırlanırken Gazi Ali Bey Camisi’nin belgeleme çalışmaları, yapı ve çevresi hakkında yapılan tarihsel araştırmalar anlatılmış, yapının restitüsyonu ile ilgili kaynaklar ve hazırlanan çizimler verilmiştir. Oldukça erken tarihlerden itibaren pek çok değişiklik geçirmeye başlayan yapıda, iç mekândaki mahfili, ahşap çatı saçakları ve tuğla duvarlar arasında kalmış olan son cemaat mekânının ahşap dikmeleri dışında özgün bir eleman kalmamıştır. 1999 iç savaşında ciddi olarak hasar gören yapının özgün litürjik elemanları ve bir dönem eki olduğu tahmin edilen minaresi de bu sırada kaybolmuştur. Mevcut halinde eklerle genişletilmiş, yanına beyaz tuğladan köşklü bir minare inşa edilmiştir. Yapının bir 14. yüzyıl camisi olduğu anlaşılamamaktadır. Medresesi bugün mevcut olmayan yapının parseli içinde, Vıçıtırın İslam Topluluğu’na ait bir bina ve buraya ait dükkânlar ile caminin müştemilatı yer almaktadır. Yapının koruma-onarım projesi dâhilinde özgün mekân kurgusu ve görüntüsünün öne çıkmasını sağlayacak kapsamlı bir restorasyona yönelik müdahaleler ve burada gözetilecek ilkeler detaylı olarak makale içerisinde verilmiştir. Aynı zamanda restorasyon projesi kapsamında yeniden inşası planlanan, içinde idari, eğitim, sosyal ve ticari mekanları barındıran Vıçıtırın İslam Topluluğu’na ait bir yapı ile yeni cami müştemilatına ait projeler, çevre düzenlemesi ve bunların görselleri de yazının içinde sunulmuştur.

In this article the conservation Project of the Gazi Ali Beg Mosquewhich is located in Vushtrri in Kosovo is presented. Gazi Ali Beg Mosque is built in the 14th century as a part of the Gazi Ali Beg Foundation complex which consists of a mosque, a madrasah and a bath. It is built of stone masonry walls that surrounds a single praying hall and there is an open narthex infront of the building. The wooden colums of the narthex also carries a single, wooden roof with rounded corners that covers both the praying hall and the narthex. The mosque has a single minaret which was authentically built of cut stone. In the paper, the documentation of The Gazi Ali Beg Mosque, the historical research of the building and its environment is given while the sources for its restitution are presented with drawings. The building has lost many of its authentic features because of the alterations made in the early ages. Beside its wooden eaves, the wooden columns of its narthex that were left in the new brick walls and a mezanine built for women, there are not any authentic elements left. It also suffered a serious damage in the 1999 civil war during which the authentic liturgical elements with its minaret were all lost. The mosque is later extended with various additions and a new brick minaret is added in place of the damaged one. And with all these additions it has lost all the characteristics of a 14th century mosque. Today, on the authentic complex site there is a building which belongs to the Islamic Community of Vushtrri that contains its administrative offices as well as various stores and a small auxiliary building for the mosque. The conservation project of the mosque contains extensive interventions to restore the mosque to its authentic space organization and its authentic apparence and provides detailed principles for the restoration. Also through this restoration project a new building for the Islamic Community of Vushtrri is planned which contains administrative offices with educational, social and commercial spaces. These projects with a landscape design are also presented in this paper with its visual materials.