Öngörülememiş Bir Savaştan Öngörülemeyen Bir Barışa: Servet-i Fünun Mecmuasına Göre Birinci Dünya Savaşında Sulh Tasavvurları

Abstract

Sulh hareketleri, I. Dünya Savaşı konulu literatürün belki de en çok ihmal ettiği konudur. Bu makalede I. Dünya Savaşı sırasında Servet-i Fünun mecmuasına yansıyan muharip tarafların kamuoylarındaki sulh tasavvurları üzerinde durulmuştur. Kamuoyu, askerler, devlet adamları ve politikacılar gibi savaşın önemli bir aktörü olarak görülmüştür. Evrensel barış söylemlerinin yükseldiği, uluslararası barış kurumlarının teşekkül ettiği, kitlesel barış gösterilerinin organize edildiği bir dönemde savaşın kendisinin nasıl öngörülemediği ele alınmıştır. Kısa bir savaş, hemen barış gibi öngörülerin nasıl yanlışlandığı gösterilmiştir. Harbin süresi ile ilgili siyasi, askeri, iktisadi tahminlerin kamuoylarını manipüle etme aracı olduğu öne sürülmüştür. Savaşın bu kadar uzamasının yakın bir sulh ümidinin sürekli canlı tutulmasının bir sonucu olduğu savunulmuştur. Sulh taraftarlığı ya da karşıtlığı gibi kamuoyu temayüllerinin savaşın gidişatına göre değişim gösterdiği açıklanmıştır. Savaş sırasında, harbin nasıl nihayet bulacağına ve kısmi barış, daimi barış gibi sulhun mahiyetine dair tahayyüller değerlendirilmiştir.

Peace movements are perhaps the most neglected issue of the literature on World War I. In this article, peace visions of the public opinions in the belligerent parties reflected in the journal of Servet-i Fünun during the World War I are focused. Public opinion is seen as an important actor of the war as soldiers, statesmen and politicians. It is shown that war itself could not be foreseen and also the predictions like short war and quick peace are falsified. It is suggested that political, military and economic forecasts about duration of the war were tool to manipulate public opinions. Prolongation of the war was possible by keeping alive the hope of a quick peace. Variations on the tendencies of the public opinion such as peace advocacy or opposition to peace are explained according to the course of the war. Imaginations about how the war would finally end and about the nature of peace (partial, permanent) during the war are evaluated.